اداره کل دامپزشکی استان تهران

سازمان دامپزشکی کشور در راستای تنویر افکار عمومی و رفع نگرانی‌های مردم از احتمال وجود هورمون در گوشت مرغ، اطلاعیه‌ای را بر اساس شواهد و قرائن علمی و فنی منتشر می‌کند.

به گزارش روابط عمومی سازمان دامپزشکی کشور، بارها از طریق کارشناسان مختلف اعلام شده که مصرف هورمون در مرغداری‌ها بسیار بی اساس، غیرعلمی و قدیمی است و قاعدتا نباید نیاز به توضیح داشته باشد. اما متاسفانه اظهار نظرهای غیر كارشناسی از سوی طبقه تحصیلكرده جامعه جای بسی تامل دارد. بنابراین جهت روشن سازی اذهان عمومی و رفع نگرانی های احتمالی هموطنان عزیز ذكر چند نكته ضروری است.

از نقطه نظر اندوكرینولوژی یا هورمون شناسی طیور اساساً هورمون‌های موثر بر رشد به دو دسته پروتئینی و استروئیدی تقسیم می‌شوند؛ هورمون‌های پروتئینی مثل هورمون رشد به‌علت ماهیت ساختمانی اگر به‌صورت خوراكی مصرف شوند، سریعا در دستگاه گوارش تجزیه و غیرفعال شده و اگر قرار باشد به‌صورت تزریقی استفاده شوند براساس مطالعات صورت گرفته در دهه‌های گذشته، باید تزریق به پرنده روزانه و به دفعات اتفاق بیفتد كه این امر با توجه به تعداد بسیار زیاد پرندگان در مرغداری‌ها از نظر اجرایی غیرممكن بوده و به همین دلیل استفاده از هورمون‌های رشد با ماهیت پپتیدی در طیور به‌طور كامل منتفی است.

مصرف هورمون‌های استروئیدی مانند استروژن، پروژسترون، تستوسترون، زرانول و ترونبولون در حیوانات جهت رشد محدود به گاو و گوسفند و آن هم در كشورهای پیشرفته در چارچوب مقررات FDA  و اتحادیه اروپا است. از آنجا كه عضلات پرنده به‌ویژه عضله سینه كه قسمت ارزشمند و عمده گوشت مرغ را به خود اختصاص می‌دهد در روند تكاملی و اهلی شدن گونه ماكیان (گالوس گالوس) وظیفه اصلی خود یعنی  به‌حركت درآوردن بال‌ها جهت پرواز را از دست داده و بنابراین اساساً سلول‌های عضلانی مرغ فاقد گیرنده‌های فعال و پاسخگو به این هورمون‌ها است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت كه استفاده از هر نوع هورمون در مرغ غیرعلمی، بی تاثیر و غیرقابل اجرا خواهد بود.

از نقطه نظر علم پرورش طیور نیز چنین می‌توان عنوان کرد كه شاید علت بروز شبهه مصرف هورمون در ذهن افراد، رشد سریع طیور گوشتی در دهه‌های اخیر است كه این امر حاصل مطالعات مداوم و طولانی اصلاح نژادی در طیور گوشتی در سطح بین‌المللی است. به‌طوری كه جوجه گوشتی كه در حدود 90 سال قبل در عرض 100 روز با خوردن 7/4 كیلوگرم دان‌، وزن یک كیلوگرمی می‌گرفت در حال حاضر با كسب صفات ژنتیكی برتر در كمتر از 35 روز به ازای مصرف هر 6/1 كیلوگرم دان حدود یک كیلوگرم وزن گیری دارد. حتی در بسیاری از موارد باید جهت جلوگیری از بروز عوارض مفصلی و آسیت‌، با كاهش این سرعت رشد از طریق استراحت نوری‌، رقیق سازی جیره و محدودیت غذایی مجالی به پرنده داد تا اسكلت، ریه و قلب آن به حدی از رشد برسد تا بتواند در دوره پرورش تحمل رشد و وزن گیری بالا را داشته باشد.

در خصوص دیگر عوامل موثر بر رشد سریع طیور گوشتی، باید گفت که به كارگیری تغذیه نوین و استفاده از جیره‌های حاوی پروتئین مرغوب‌، انرژی مورد نیاز‌، اسیدهای امینه ضروری، مكمل‌های ویتامینه و معدنی‌، پروبیوتیک‌ها‌، پری بیوتیک‌ها‌، اسیدیفایر‌هاو نیز آنزیم‌ها (كه همگی ‌حاوی مواد مغذی بوده یا بهبود دهنده هضم و جذب مواد در دستگاه گوارش هستند) دلیل دیگری برای این سرعت رشد بالا به شمار می‌روند. فراهم سازی شرایط پرورشی مطلوب از نظر دما، رطوبت، تهویه و فضای مناسب نگهداری نیز از عوامل هم‌افزا در این رشد سریع است.

در ارتباط با باقیمانده‌های دارویی نیز اساساً هركدام از داروهای مورد استفاده در طیور مطابق با دارونامه دامپزشكی و مقررات سازمان دامپزشكی كشور دارای مدت زمان منع مصرف مخصوص به خود هستند. بدین معنی كه پرنده بعد از طی دوره زمانی منع مصرف دارو بر اساس تایید دامپزشک اجازه اعزام به كشتارگاه را دارد. خوشبختانه در سال‌های اخیر طرح تولید مرغ بدون آنتی‌بیوتیک در تمام طول دوره نیز با برنامه ریزی و حمایت سازمان دامپزشكی كشور رو به توسعه بوده تا همین حداقل داروی مصرفی در طیور هم با بالا بردن استانداردهای بهداشتی و پرورشی مورد مصرف قرار نگیرد.

از لحاظ جایگاه غذایی نیز ذكر این نكته ضروری است كه گوشت مرغ چه از لحاظ ارزش غذایی، كیفیت اسیدهای امینه و میزان كلسترول نزدیك به صفر و چه از لحاظ بهداشتی (انگشت شمار بودن بیماری‌های منتقله از گوشت طیور به انسان در مقایسه با پستانداران) به عنوان منبع پروتئین حیوانی سالم و ارزان مطرح است. نكته جالب اینكه میزان استروژن‌های داخلی (Endogenous) در گوشت مرغ یك صدهزارم مقدار آن در برخی دانه‌های گیاهی است.

بنابراین اظهار نظرهای غیركارشناسی و غیرمسئولانه موجب تشویش اذهان عمومی و تهدید امنیت غذایی جامعه شده و علاوه بر آن، زحمات شبانه‌روزی دست اندركاران این صنعت اعم از تولیدكنندگان‌، دامپروران و دامپزشكان به خاطر این اظهارنظرها زایل می‌شود.

براساس مستندات علمی و فنی این اطمینان وجو دارد كه حتی یك نانوگرم از هیچ هورمونی در هیچ یك از حدود 25 هزار مرغداری گوشتی و تخمگذار در سراسر كشور استفاده نشده و هم میهنان عزیز می‌توانند با آرامش خیال و با توجه به توصیه‌های بهداشتی سازمان دامپزشكی كشور از این منابع پروتئینی سالم استفاده کنند.