اداره کل دامپزشکی استان تهران

حکیم مهر- پدیده مظفری: عید سعید قربان یکی از اعیاد بزرگ اسلامی و مورد علاقه مردم است. طبق یک سنت دیرینه اسلامی، بسیاری مردم تمایل به قربانی کردن در این ایام دارند که بخشی از این موضوع به دامپزشکی ارتباط دارد. اینکه مردم دام را ذبح می کنند، یک طرف ماجراست و اینکه این دام مخاطراتی برای مصرف کننده به همراه نداشته باشد، موضوع بسیار مهم دیگر است. اینها بخشی از سخنان مدیر کل دامپزشکی استان تهران در گفت‌وگو با حکیم مهر است.

 «دکتر سید اصغر برایی‌نژاد» معتقد است که سازمان دامپزشکی و ادارات تابعه آن، همواره تلاش می کنند که برنامه های خود را در این موضوع به شکلی دنبال کنند که کمترین مخاطره را برای مردم ایجاد ننماید.

حکیم مهر: آقای دکتر، در روز عرفه و عید قربان حدوداً چند راس گوسفند ذبح می شود و چه مقدار از این کشتار زیرنظر دامپزشکی صورت می گیرد؟

در استان تهران، در روزهای عرفه و عید قربان، قریب به 50 هزار راس کشتار گوسفند داریم. طبق قانون مردم می توانند برای انجام نذورات خود، دام را خارج از کشتارگاه ذبح کنند ولی این بدان معنی نیست که نظارتی بر این دام‌ها و کشتارها انجام نشود.

حکیم مهر: برای اجرای این امر مهم چه کارهایی انجام داده اید؟

اصولا ما باید مردم را مجاب کنیم که قربانی و نذورات خود را در کشتارگاه ها کشتار کنند که این موضوع با توجه به گستردگی شهر و بعد مسافت و مشکلاتی که برای حمل و نقل دام وجود دارد، مورد استفاده مردم قرار نمی گیرد. طی سال های اخیر، دامپزشکی با همکاری خوب شهرداری تهران و استانداری و سازمان جهاد کشاورزی و محیط زیست، مکان هایی را به عنوان قربانگاه در ایام روزهای عرفه و عید قربان دایر کرده و با امکانات محدودی که ایجاد می شود، شرایطی مهیا می شود که  مردم با اطمینان بیشتری دام و قربانی مورد نیاز خود را خریداری می کنند و نهایتا بخش قابل توجهی هم در همان مکان ها ذبح می شود.

با نظارت هایی که همکاران  اعم از معاینه های قبل از کشتار، حین کشتار و بعد از کشتار انجام می دهند، از مخاطرات احتمالی بیماری های مشترک جلوگیری می کنند. امسال این موضوع مقداری فرق می کند؛ امسال بدلیل اینکه عید قربان تقریبا در فصل گرما برگزار می شود و فصل گرما با توجه به بروز بیماری تب کنگو معمولا شاهد آسیب این بیماری به جامعه انسانی هستیم، حساسیت های ما روی این موضوع جدی تر شده است.

حکیم مهر: در این خصوص برنامه خاصی هم در نظر دارید؟

بله؛ در جلسات متعددی که در استانداری تهران داشتیم کارگروهی تعریف و برای این کارگروه ۵ کمیته مرتبط تشکیل گردید. یک کمیته اطلاع رسانی که مسئولیت آن بر عهده خود استانداری است و قرار شده است که چند روز منتهی به عید قربان از طریق رسانه‌ها اطلاع رسانی شود که مردم از مکان هایی که مورد تایید اداره کل دامپزشکی استان تهران است قربانی را تهیه و همانجا هم ذبح کنند. بحث اطلاع رسانی آن با توجه به بیماری تب کنگو خیلی مهم است و می خواهیم به مردم بگوییم دامی را که می خواهند قربانی کنند، باید در زنجیره نظارتی دامپزشکی تعریف شده باشد و نهایتا اگر کشتار هم می کنند، به این موضوع اهمیت دهند.

کمیته بعدی کمیته تامین دام است که مسئولیت آن بر عهده سازمان جهاد کشاورزی استان و مدیریت عشایری استان است که دام مورد نیاز مردم را با قیمت مناسب تامین کنند.

کمیته بعدی کمیته جمع آوری دامهای غیرمجاز است که مسئولیت این کمیته برعهده حوزه خدمات شهری شهرداری تهران و سایر شهرداریهای مناطق استان گذاشته شده است.

کمیته دیگر کمیته بهداشت است که مسئولیت آن با همکاری سایر دستگاه ها از جمله معاونت بهداشتی سازمان میادین شهرداری تهران و محیط زیست و دانشگاه علوم پزشکی انجام می‌شود. در کل تامین بهداشت مورد نیاز دام هایی که در عید قربان و روز عرفه کشتار می شود، بر عهده اداره کل دامپزشکی است.

آخرین کمیته ای هم که برنامه ریزی شده، کمیته تامین لاشه سرد برای متقاضیانی است که تمایل به خرید اینگونه لاشه‌ها دارند. مسئولیت این کمیته برعهده شرکت پشتیبانی امور دام استان است و قرار شده اگر متقاضی برای صنف قصابی های استان وجود دارد، آنها درخواست های خود را بدهند و با همکاری انجمن عرضه کنندگان، مدیران کشتارگاه ها و شرکت پشتیبانی لاشه سرد توزیع شود.

حکیم مهر: سال های گذشته نیز این کمیته وجود داشته است؟

این کمیته برای اولین بار و اولین سال است که در استان راه اندازی شده است و هدف آن این است که ما با آموزش، ارائه توصیه ها و راهکارهای بهداشتی بتوانیم مردم را قانع کنیم که شکل قربانی کردن در کلان شهرهایی مانند تهران با این تراکم جمعیت و با این ساختار در شهر تهران باید تغییر کند و به این باور برسیم که مهم این است که دام در کشتارگاه قربانی شود. در کشتارگاه بسیاری از بیماری ها و مخاطرات پالایش می شود و اگر قرار باشد اصلاحی روی لاشه انجام شود، قابل انجام است و اگر قرار باشد لاشه حذف شود، همانجا حذف می گردد. اگر قرار باشد شرایط بیشتری روی آن اعمال شود قبل از اینکه وارد بازار شود، در کشتارگاه این موضوع انجام می گیرد و خیلی اما و اگرهای دیگر که برای سلامتی مردم ضروری است و همچنین در کشتارگاه ها به دلیل استقرار دامپزشکان دولتی و بخش خصوصی امکان نظارت به مراتب بهتر است و معاینه حین قبل و بعد از کشتار به راحتی انجام می شود.

حکیم مهر: در تمامی کشتارگاه ها و قربانگاه ها این وظایف دیده شده و انجام می شود؟

شرایط برای انجام وظایف حاکمیتی در کشتارگاه مهیاست. در مراکز موقت قربانگاه ها این شرایط به صورت کامل مهیا نیست، مضافا بر اینکه مخاطره ای که این موضوع می تواند برای شهروندان ایجاد کند این است که ما در قربانگاه ها امکان ایجاد فضای سرد برای لاشه ها نداریم، در نتیجه قربانی که قطعه بندی میشود، به صورت گرم تحویل متقاضی می شود و این لاشه باید ۲۴ ساعت در یخچال نگهداری شود.

تاکید ما این است که گوشت گرم بدون طی زنجیره سرد به خصوص در ایام عید قربان نباید مصرف شود. جلسات متعددی در این مورد به خصوص در استانداری در حوزه تنظیم بازار داشتیم و فکر می‌کنم اگر حساسیت، توصیه‌ها و پیشنهادهای ما توسط مردم جدی گرفته شود، با این روند که توضیح دادم و با اجرای این وظایفی که برای کمیته‌های پنج‌گانه تعریف شده، امیدواریم مخاطرات به حداقل برسد.

حکیم مهر: در مجموع، وضعیت نسبت به سال گذشته چگونه است؟

شهرداری تهران ۳ مرکز ثابت قربانگاه دارد که همیشه دایر هستند و مختص عید قربان نیست. برای مردم تقریبا جا افتاده است که در مناسبت های مختلف به غیر از عید قربان اگر می‌خواهند قربانی کنند، به این مراکز مراجعه کنند. خیلی وقت است این مراکز وجود دارد و دامپزشک نیز در آنها مستقر است و از همه نظر نظارت می‌شود و ضایعات آن هم به شکل بهداشتی منتقل می‌شود، ولی با تعداد قربانگاه‌هایی که ما در سطح تهران و شهرستان‌ها دایر می‌کنند، شهرداری‌ها و قربانگاه‌های ثابت شهرداری و کشتارگاه‌هایی که ما داریم و همچنین موسسات خیریه و NGOهایی که در حوزه جمع‌آوری و ذبح در سطح استان راه‌اندازی شده چه توسط بهزیستی و چه توسط کمیته امداد، جمعاً 91 مرکز مجاز در سطح استان تهران با یک ظرفیت نظارت نزدیک به ۳۵۰ نفر همکاران حوزه دامپزشکی دولتی و بخش خصوصی تلاش خواهیم کرد که مخاطرات این موضوع را به حداقل برسانیم. مضاف بر اینکه در سال گذشته تقریبا تعداد مراکز ما نزدیک به 65 مرکز بود و امسال به 91 مرکز رسیده است و این هم بدان منظور است که با واحدهای غیرمجاز برخورد خواهد شد. آماری که ما داریم سال گذشته تقریبا ۴۰ تا ۴۵ هزار راس دام در قربانگاه‌ها و مراکز کشتارگاه‌های استان قربانی و کشتار و با نظارت‌های دامپزشکی توزیع شده است. پیش‌بینی ما این است که امسال در حد ۵۰هزار راس دام مورد نیاز باشد.

حکیم مهر: برای استقبال مردم و جلب نظر آنها چه کارهایی انجام داده‌اید؟

قرار شده است که تمام مراکزی که دایر می‌شود، اولا از چند روز قبل هم از طریق رسانه‌ها و هم از طریق بنرهایی که شهرداری تهران و شهرداری‌های سایر مناطق می‌زنند، اطلا‌ع‌رسانی شود. مراکز مجاز به اطلاع عموم مردم رسانده خواهد شد. بسیاری از افراد هستند که در سطح استان تهران به صورت یک کار عام المنفعه به مراکز بهزیستی دام اهدا می‌کنند. ما توصیه می‌کنیم که مردم به این رویکردها و به این سمت گرایش پیدا کنند که قربانی با هدف کمک به نیازمندان است.

حکیم مهر: در این کشتارگاه‌ها هزینه‌ای برای ذبح دام گرفته می‌شود؟ آیا این هزینه‌ها آنقدری است که چشمگیر باشد و مردم استقبال نکنند؟

بالاخره ذبح دام هزینه دارد؛ ذابح دارد و فضا و امکانات می‌خواهد، اگر چه من اعتقاد دارم در شهر تهران به خصوص در فضاهایی که شهرداری تهران راه‌اندازی می‌کند، غرفی برای نگهداری دام و فضایی برای مراقبت و کشتار دام و قطعه‌بندی ایجاد و امکاناتی را مهیا می‌کند، بسیار برای شهرداری تهران هزینه‌بر است.

شاید اگر به رقم بخواهیم بگوییم، میلیاردها تومان صرف می‌شود که این مراکز برای ۲ روز مهیا شود و سپس جمع می‌شود. این هزینه را روی گوشت قربانی نمی‌کشند. شاید یک مقدار جزیی هزینه‌هایی را برای تامین بخش پرسنلی کشیده شود ولی رقم قابل توجهی نیست در مقابل آن خدمتی که دارد انجام می‌شود و هزینه‌ای که شهرداری و سایر دستگاه‌ها انجام می‌دهند قابل توجه نمی‌باشد.

حکیم مهر: چه بیماری‌هایی از طریق گوشت تازه می‌تواند منتقل شود؟

بسیاری از بیماری‌ها در لاشه دام در حین کشتار و در حین معاینه قبل از کشتار توسط ناظرین دامپزشکی قابل شناسایی است. مثل اغلب بیماری‌های عفونی که در دام است مانند سل، سیاه‌زخم و آلودگی‌های انگلی ولی بیماری تب کریمه کنگو متاسفانه روی دام خیلی علامت مشخصه‌ای ندارد. یک تب زودگذر است که ممکن است دام از نظر بیماری مثبت باشد ولی هیچ گونه علایمی نداشته باشد. متخصصین دامپزشکی روی این ویروس کار کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که اگر دامی از حوزه تشخیصی دامپزشکی که ناظر بر آن است رد شود و مبتلا باشد و علایم نداشته باشد، تنها روشی که می‌تواند از بیماری جلوگیری کند که به انسان منتقل نشود راه بهداشت فردی است. به خاطر یک تب کنگو نیست که می‌گوییم کسی که دام را ذبح می‌کند، باید دستکش و ماسک بپوشد و عینک بزند. بسیاری از بیماری‌ها با ترشح این خونابه‌ها به مخاط چشم و بینی و دهان و یا دست زخمی بسیار راحت می‌توانند به انسان منتقل شوند. ولی در مورد تب کریمه کنگو می‌گویند اگر دام با شرایط بهداشتی ذبح شود، قطعه‌بندی گردد و به مدت ۲۴ ساعت در یخچال نگهداری شود، PH گوشت از حالت قلیایی به سمت اسیدی می‌آید و اینPH ظرف ۲۴ ساعت ویروس را از بین می‌برد. یعنی اگر ویروس در لاشه باشد و در بافت‌های گوشت وجود داشته باشد، با شرایط یخچالی که نگهداری می‌شود به دلیل تغییرات PH گوشت، ویروس از بین می‌رود. در نتیجه مخاطره‌ای برای مصرف کننده نخواهد داشت.

حکیم مهر: نیازی به انجماد وجود ندارد؟

نه فقط یخچالی است. تاکید می‌کنیم که در شرایط بخچالی باشد که بتواند آن تغییرات PH را طی کند و سالم‌سازی گردد. ضمناً اطلاع‌رسانی وظیفه همه هست و  این وظیفه را دامپزشکی به تنهایی نمی‌تواند انجام دهد. رسانه‌ها، خبرگزاری‌ها و صدا و سیما مجدانه وارد شوند که این مخاطرات را به مردم بگوییم. ما یک عید قربان داریم که می‌خواهیم شاد باشیم و خوشحالی کنیم، بدی‌ها را دور کنیم و نمی‌خواهیم مبتلا به بیماری شویم. مردم بدانند که با دست زدن به دام به این شکل و ذبح با شیوه‌های قدیمی در معرض خطر هستند. سلامتی مردم مهم است و ما دوست داریم مردم در همه ایام و اوقات سالم و خوشحال باشند و از مخاطراتی که از بیرون به آنها وارد می‌شود در امان باشند.