سازمان دامپزشکی کشور

پس از توقف هشت ساله، طرح عرضه مرغ بسته‌بندی

 در  استان تهران به اجرا درآمد

محمدرضا حزبئی،  اهل خوزستان، از سال 1360 یعنی طی زمان جنگ وارد جهاد سازندگی شد و در امور فرهنگی و اجتماعی آغاز به كار كرد، وی كه در پشتیبانی جنگ هم حضور داشت از سال 67 در دانشكده دامپزشكی دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد و پس از فارغ التحصیلی طی یك دوره 6 ساله به اداره دامپزشكی استان خوزستان بازگشت كه مسئولیت اداره نظارت بر مواد غذایی را برعهده گرفت. حزبئی پس از مدتی فعالیت به عنوان قائم مقام شبكه دامپزشكی خوزستان در سال 76 به تهران آمد و در سمت مسئول امور استانها و حوزه ریاست (معاون رئیس سازمان دامپزشكی و مسئول امور شهرستانها) عهده‌دار خدمت گردید. وی سپس در سال 77 به سمت مدیركل اداره دامپزشكی استان گیلان منصوب ولی از نیمه سال 81 به خوزستان برگشت و به عنوان مدیركل این استان فعالیت كرد. حزبئی 9 سال و نیم در این سمت بود و از ابتدای سال جاری (1390) نیز در خدمت مردم خوب استان تهران است.

وی در ابتدای این گفتگوی ویژه در ارتباط با طرح بسته‌بندی مرغ می‌گوید كه اگر قرار باشد طرحی اجرا شود و شرایط زندگی مردم و بازار را به هم بریزد خود به خود متوقف می‌شود و فرقی هم نمی‌كند كه چه كسی گفته متوقف شود بلكه علت آن مهم است.

وی می‌افزاید: در موارد قبلی هر بار كه طرح می‌خواسته اجرا بشود یا قیمت بالا رفته و یا بازار به تلاطم افتاده كه زندگی مردم را كمی دچار مشكل كرده و همین امر سبب شده است كه مسئولین سیاسی جلوی اجرای طرح را بگیرند ولی ما توانستیم بدون ایجاد هرگونه تغییر و تنش در وضعیت بازار، طرح را در طی 4 ماه اجرا كنیم.

حزبئی پیرامون پتانسیل‌ها و توانمندی‌های استان تهران می‌افزاید: همه تصور می‌كنند استان تهران باتوجه به وسعتی كه دارد یك استان صنعتی است، كه البته هست ولی در بحث تولیدات كشاورزی هم رتبه‌های خوبی دارد مثلاً كسب مقام اول در تولید قارچ، تخم‌مرغ و شیر، و از سوی دیگر در بخش دامپروری و تولیدات دامی هم از سایر استانها متمایز است.

از ایشان می‌پرسم؛ باتوجه به اینكه طرح بسته‌بندی مرغ تازه شروع شده و طبیعتاً هم با چالش‌هایی همراه است بفرمایید با چه مشكلاتی مواجه هستید و باتوجه به گستردگی طرح در آینده چه تصمیمی دارید؟

می گوید: ضمن اینكه استان تهران رتبه خوبی در تولیدات كشاورزی دارد توجه به این نكته لازم است كه تراكم بزرگی از جمعیت كشور را نیز در خود جای داده است كه همین تراكم جمعیتی سبب می‌شود نیاز به مواد غذایی، جابجایی و عرضه آن حجم وسیعی از فضای زندگی و اشتغال را به خود اختصاص دهد. لذا در این استان بایستی روش‌های ویژه‌ای را برای اعمال نظارت و كنترل بیشتر به كار گیریم كه در موارد مختلفی این كار صورت گرفته است، مثلاً در مورد تخم مرغ، كه می‌خواستیم به صورت شناسنامه‌دار وارد استان و عرضه شود تا اگر مشكل بیماری داشت قابل ردیابی باشد، در بحث بسته‌بندی گوشت مرغ، به بیش از 130 واحد بسته‌بندی در استان تهران مجوز داده شده كه به انضمام 23 كشتارگاه صنعتی طیور دایر شده در این استان عرضه گوشت مرغ به صورت بهداشتی و قابل كنترل صورت بگیرد، چون تا قبل از این، گوشت مرغی كه بازار عرضه می‌شد قابل ردیابی نبود و اگر یك وقت مشكلی داشت نمی‌شد فهمید كه از كجا آمده و از طرف دیگر هم تمام  استان‌های كشور بسته‌بندی را  اجرا كرده بودند و فقط استان تهران مانده بود و البرز، در نتیجه، از ابتدای ورود استان تهران فهمیدیم كه اجرای چنین طرحی مطالبه مردمی است، تماس‌های مردمی هم صورت می‌گرفت و از طرف خبرنگاران و ارباب رسانه‌ها نیز موضوع پیگیری می‌شد و دائم مورد سوال قرار می‌گرفتیم كه علت عدم اجرا چیست؟ از طرف دیگر مسئولین استان و استانداری هم مطرح می‌كردند كه این موضوع به عنوان یك طرح زمین مانده باید اجرا شود. علی‌ایحال، پس از مطالعات و بررسی به این نتیجه رسیدیم كه بایستی زمان مناسبی را برای اجرای این طرح انتخاب و به گونه‌ای اجرا كنیم كه كمبودی در عرضه مرغ به بازار صورت نگیرد و تلاطمی در بازار به وجود نیاید زیرا هرچند كه قیمت  ربطی به ما ندارد و جز وظایف سازمان محسوب نمی‌شود ولی فاكتور مهمی است كه می‌تواند این فعالیت را تحت شعاع قرار دهد. از سوی دیگر كشتارگاه‌ها نیز علیرغم اعلام آمادگی لازم برای اجرای طرح می‌بایستی مورد بررسی قرار می‌گرفتند كه آیا در عمل قادر هستند چیزی حدود 1300 تن نیاز روزانه استان تهران را بسته‌بندی و وارد بازاركنند؟

به هر حال طرح را به صورت مرحله‌ای شروع كردیم و به لحاظ اینكه بازارهای شهرداری مدیریت واحدی دارد و مشخصاً قابل كنترل است در این بازارها به اجرا گذاشتیم. اجرای این طرح پس از بررسی مشكلات و نظرسنجی از مردم در شهرهای شمالی استان یعنی فیروزكوه، دماوند و شمیرانات پی گرفته شد و سپس در شهرهای غربی استان یعنی ملارد، شهریار، رباط كریم، قدس و... به صورت یك جا اجرا كردیم. این مقام مسئول در ادامه افزود: به مدت یك هفته اجرای طرح را پایش و وقتی اطمینان یافتیم كه كه بین 80 تا 90 درصد طرح در این مناطق اجرا شده شهرهای شرقی ورامین و پاكدشت و پیشوا و سپس شهرری را به صورت جداگانه تحت پوشش قرار دادیم زیرا در شهرری 7 كشتارگاه وجود دارد كه بیشترین حجم كشتارگاه‌های استان را شامل می‌شود و پس از اتمام شهرری به كشتاگاه‌ها ابلاغ كردیم كه همه ظرفیت خود را به صورت بسته بندی ارائه دهند و در بازار بهمن هم دیگر مرغ فله‌ای واردنشود.

دكتر حزبئی ادامه داد: اساس كار ما كشتارگاه‌ها بودند و وقتی كشتارگاه‌ها تا این مرحله پیش آمدند یعنی این كه 50 درصد مرغ عرضه شده به بازار به صورت بسته بندی انجام شده و برای 50 درصد باقی هم مشكلات كشتارگاه‌ها تا اندازه زیادی برطرف شده است. دكتر حزبئی درباره تاریخ اجرای مراحل 4 گانه طرح گفت: مرحله اول را از 11/4/90، مرحله دوم از 30/7/90، مرحله سوم از 7/8/90 و مرحله چهارم را از 14/8/90 شروع كردیم، برای شهرری از 21/8/90 و تمام مراكز هم از 25/8/90 وارد عمل شدیم. وی همچنین افزود: در تاریخ 5/9/90، دیگر بالای 93 درصد از مرغ كل استان تهران به صورت بسته‌بندی عرضه شده بود و اگر در حال حاضر در جایی مرغ فله دیده شود در حد تخلفاتی است كه با آن برخورد جدی صورت می‌گیرد.

مدیركل دامپزشكی استان تهران، در ادامه پیرامون تداوم روند اجرای طرح گفت: بعد از اینكه این مرحله را پشت سر گذاشتیم شروع كردیم به كنترل عرضه كیفی گوشت مرغ، چون به هر حال وقتی كه قرار شد مرغ به صورت بسته‌بندی ارائه گردد شرایط تولید، حمل و عرضه آن نیز تغییر می‌كند. در حال حاضر واحدهای ما با هر بخشی كه مرغ غیر كیفی عرضه كند برخورد می‌كنند و در این راستا تاكنون حدود 5 كشتارگاه را تعطیل كرده‌ایم كه 3 مورد از همان ابتدای طرح و 2 مورد هم در این فاصله اتفاق افتاده است. دكتر حزبئی در ادامه این گفتگو با ارائه فیلمی به تشریح وضعیت كشتار و عرضه گوشت مرغ می‌پردازد و می‌گوید: در آن زمان‌ها، مرغ را درون پاتیل‌هایی می‌انداختند و روی آن آب جوش می‌ریختند كه باعث می‌شد مرغ به حالت نیم پز درآید بعد به وسیله دستگاه‌های دستی پركنی می‌شد، نوع تخلیه امعاء و احشاء، میزی كه دائماً آلوده می‌شد، حوض خونابه، حمل در فرغون، شستشوی مرغ‌ها با چوب كه به پوست آنها صدمه می‌زد تا آب بیشتری جذب كنند و با وزن بیشتری ارائه گردند و... داستانی است كه خوشبختانه خیلی وقت است تمام شده و در حال حاضر تمام این مراحل به صورت مكانیزه و بدون كمترین دخالت دست انجام می‌گیرد، مردم هم استقبال خوبی از این مرغ‌های بسته‌بندی می‌كنند و همان‌ها هم ناظر اصلی كارما و كشتارگاه‌ها هستند، موارد تخلف نیز مربوط می‌شود به عدم نگهداری و عرضه مناسب كه چنانچه مرغی به خوبی در كشتارگاه بسته‌بندی نشود در تحت فشار و یا دمای بیرون از یخچال خونابه پس می‌دهد، این امر مشمئز كننده و مشتری گریز است و ما فعلاً با این موضوع برخورد می‌كنیم مثلاً  بعضی فروشنده‌ها بیشتر از حجم مغازه مرغ وارد و روی هم تلنبار می‌كنند یا در یخچال قرار می‌دهند ولی یخچال نمی‌تواند برودت مناسب ایجاد كند كه در نتیجه مشكل پیش می‌آید، در سایر موارد هم كه به صورت دوره‌ای از كشتارگاه‌ها نمونه‌برداری و شرایط بهداشتی را كنترل می‌كنیم اگر مشكلی داشته باشند اخطار می‌دهیم كه رفع كنند، در غیر این صورت واحد آنها تعطیل می‌شود و در این مورد هیچگونه مسامحه‌ای هم وجود ندارد. مدیركل دامپزشكی استان تهران می‌افزاید: چون در حال حاضر مراحل را پشت سر گذاشته‌ایم راحت می‌توانیم در موردش صحبت كنیم ولی عبور از هر مرحله‌ای مشكلات خاص خودش را دارد، شاید تامین مواد غذایی یك شهر یا روستا خیلی مشكل نباشد و بتوان با روش‌های سنتی اجرا كرد ولی در شهرهای بزرگی مثل تهران باید روش‌هایی به كار برد كه هرچه بیشتر زیر نگاه مردم قرار بگیرد و این مهم، با مرغ بسته‌بندی شده آرم و نشان‌دار امكان‌پذیر است.

حزبئی در ادامه می‌گوید: مشكل اصلی در باورهای ذهنی است چون در این میان سود كسی به هم نخورده ولی باورهای ذهنی در ابتدای امر مقاومت ایجاد می‌كند به همین لحاظ سعی كردیم كه با كشتارگاه‌ها و بازار تا جایی كه می‌توانیم صحبت كنیم و حتی برای توجیه مسئولین و افراد دست اندركار هم نشست‌های عدیده‌ای داشتیم مثلاً 180 نفر ساعت جلسات توجیهی و هماهنگی قبل از اجرای طرح با خود ادارات دامپزشكی، 1650 نفر ساعت جلسات بین بخشی، 867 مورد مكاتبه توجیهی، 15 مورد برابر 300 نفر ساعت جلسات تنظیم بازار استانداری، 1500 نفر ساعت جلسات فیمابین ارگانها، 28 مورد جلسه انجمن‌های صنفی، پشتیبانی امور دام، میادین تره‌بار و... حدود 50 هزار نصب پلاكارد و انتشار اطلاعیه، توزیع 10 هزار اطلاعیه بهداشتی، 80 مورد زیرنویس و 10 مورد مصاحبه تلویزیونی و 20 مورد مصاحبه رادیویی.

مدیركل دامپزشكی استان تهران در ادامه پیرامون برخی مشكلات اجرای این طرح به كمبود نیروی نظارتی اشاره كرد و گفت: باتوجه به گستردگی استان و بازنشستگی نیروها، نیاز به جذب تعدادی دامپزشك و كاردان هست تا بتوانیم كارهای نظارتی‌مان را به صورت هرچه بهتر انجام دهیم، گرچه در روند اجرای طرح عرضه گوشت مرغ به صورت بسته‌بندی ناگزیر بودیم نیروهایمان را حدود 2 ماه و بعضاً 3 ماه شب‌ها در كشتارگاه‌ها و روزها در بازار مستقر كنیم تا كارها به نحو احسن انجام گیرد ولی این روند بسیار طاقت‌فرسا بوده و باید توجه داشت كه نظارت یك امر دائمی و نیازمند تعداد مناسب از نیروهای آماده به كار است، با این حال 7 پست قرنطینه نیز برای مدت 3 هفته در 7 ورودی اصلی شهر مستقر كردیم كه احیاناً ورود مرغ‌های فله را كنترل كنند.

وی افزود: در سال گذشته (1389)، 134 هزار و 610 مورد و 6 ماهه اول سال 90، 71 هزار و 990 مورد بازدید از اماكن صنفی داشته‌ایم كه سال گذشته 910 مورد و در سال 90 هم 437 مورد را به مراجع قضایی و انتظامی ارجاع دادیم.

دكتر حزبئی درباره كمك گرفتن از بخش خصوصی در انجام امور این اداره كل گفت:

اصل نظارت یك وظیفه حاكمیتی است و ما طبق مقررات حق نداریم كه آن را به بخش خصوصی واگذار كنیم در بخش كنترل بیماری‌های مشترك نیز تست‌های سل و بروسلوز و... و حذف دام‌ها را خودمان انجام می‌دهیم ولی خیلی از وظایف تصدی‌گری را از طریق عقد قرارداد به بخش خصوصی می‌سپاریم، مثلاً واكسیناسیون جزء كارهای تصدی‌گری محسوب شده است كه از بخش خصوصی كمك می‌گیریم ولی نظارت بر عملكرد آنها همچنان برعهده ماست.

وی افزود: من روزی را به یاد دارم كه اداره كل تهران نزدیك به 470 نیرو داشت ولی حالا فقط 275 نفر هستند كه این مشكل، به ویژه در بخش عرضه مواد غذایی در استان تهران – كه روزانه فقط 1300 تن مرغ تازه عرضه می‌گردد و 350 تن آن از خارج از استان وارد می‌شود – بسیار خودنمایی می‌كند. دكتر حزبئی اظهار داشت كه این طرح، از نظر ما تمام شده و عرضه فله‌ای گوشت مرغ دیگر به گذشته پیوسته است ولی من اعتقاد دارم كه در امر بهداشت هیچ وقت به صددرصد نمی‌رسیم بلكه همیشه شرایط بهتر را دنبال می‌كنیم.

وی افزود: بسته‌ها باید از نظر كیفی تغییر كند. هر واحد كشتارگاهی كه می‌خواهد محصول بازارپسند‌تری داشته باشد باید روی شكل بسته‌بندی و تنوع آن بیشتر بیندیشد و كار كند. در تهران سلایق مختلفی وجود دارد و شایسته است برای هر نوع سلیقه یك روش ابلاغ گردد كه یكی از آنها تولید مرغ ارگانیك است. وی گفت: هرچند كه تعدادی ازواحدهای بخش خصوصی وارد عرصه تولید این محصول شده و رو به تزاید نیز هستند ولی میزان تولید آن هنوز در حد تجاری نیست. دكتر حزبئی افزود: البته گوشتی هم كه در حال حاضر در بازار عرضه می‌شود كاملاً بهداشتی است زیرا چنانچه در دستورالعمل پرورش آمده و در دانشگاه‌ها هم درس می‌دهند كافیست كه مصرف آنتی بیوتیك از یك هفته قبل از عرضه مرغ به كشتارگاه قطع شده باشد. دكتر حزبئی در پایان این گفتگو گفت: هدف اصلی، اعمال روش‌هایی است كه پایش در واحدهای پرورش، كشتارگاه و عرضه در بازار مصرف را بیفزاییم، ضایعات تولید، بروز بیماری و امحا دام‌ها را كم كنیم و در نهایت محصولی سالم و بهداشتی و قابل اطمینان را به دست مردم برسانیم.