سازمان دامپزشکی کشور

   بیماری LSD (لمپی اسکین) از نقطه نظر بیماریهای دامی OIE                        (World Organization for Animal Health) در زمره بیماریهای اخطار کردنی در گاوها قرار دارد. لذا الزام آور است که کشورهای عاری از بیماری ظرف مدت 24 ساعت بعد از تایید بیماری گزارش آن را به OIE منعکس نمایند.

طبیعت بیماری لمپی اسکین :

   بیماری لمپی اسکین (LSD)  نوعی بیماری حاد تا مزمن، بسیار عفونی و بیماری عمومی پوستی در گاو ها می باشد. بیماری بوسیله Pox virus، ویروس آبله ایجاد می شود که مشابه آن چیزی است که باعث آبله گوسفند و بزی می گردد. بیماری عمدتا بوسیله پشه های گزنده انتقال می یابد.

گونه های حساس :

LSD   عمدتا گاو ها را مبتلا می سازد. اگر چه 5 مورد بیماری در  گاومیش های آبی آسیائی (Bubalis Bubalis) نیز مشاهده شده است. گاو Bostaurus عمدتا از حساسیت بیشتری نسبت به نژاد گاو زبو   (Bos indicus) برخوردار است. نژادهای جرزی، گرنزی، فریزین نیز حساسیت ویژه ای نسبت به بیماری دارند. نژاد Cap Bufalo (Synercus Caffer) در فیلد ضایعات LSD را نشان نمی دهد علت آنست که بیماری  لمپی اسکین در زیستگاه این قبیل دامها در کنیا بصورت بومی وجود دارد و آنتی بادی علیه بیماری در بدن آنها وجود دارد.

انتشار و وقوع بیماری در ایران و جهان :

   بیماری لمپی اسکین اولین بار در زامبیا در سال 1929 دیده شد سپس محدوده آن گسترش یافته بطوریکه در تمامی کشورهای شبه صحرای آفریقاییSub – Saharan  همچنین ماداگاسکار بیماری انتقال پیدا کرد. رخداد بیماری در سال 1988 در کشور مصر و  در سال 1989 در فلسطین اشغالی گزارش گردید. رخداد بیماری در فلسطین اشغالی بوسیله اعمال کشتار و واکسیناسیون ریشه کن گردید. اگر چه درکشورهای مصر و فلسطین اشغالی در سال 2006 بعد از 15 سال متعاقب عاری سازی، بیماری مجددا گزارش گردید.

   رخدادهای جدیدی در فلسطین اشغالی ظاهرا در نوامبر سال 2007 بوقوع پیوسته است. لذا تصور می رود که بیماری لمپی اسکین پتانسیل گسترش به خارج از آفریقا را نیز دارد. برای اطلاع از آخرین اطلاعات مربوط به انتشار بیماری LSD میتوانید به سایت OIE مراجعه نمائید.

همانگونه که در نقشه های پراکندگی بیماری مشخص شده کشور ایران تاکنون بیماری را گزارش ننموده است.

مشخصه های تشخیصی :

   تشخیص LSD بر اساس شناسائی بیماری اپیزوتیک در گاو، ایجاد  ندول های پوستی مشخص و بیماری عمومی صورت می پذیرد.

علائم کلینیکی:

   تب 5/41-40 درجه سانتیگراد بمدت 72-6 ساعت که بندرت به بیش از 10 روز می رسد. ریزش آب از چشمها، افزایش ترشحات بینی و حلق، بی اشتهائی، کاهش تولید شیر، تا حدودی بیحالی و عدم تمایل به راه رفتن از علائم بارز بیماری محسوب می شوند.     بعد از 1 الی 2 روز ظهور ندول های جلدی اتفاق می افتد که ممکن است تمامی بدن را بپوشاند. سر و گردن، پشت، دستگاه تناسلی، پستان و پاها از   محل هائی هستند که بیشترین درگیری را دارا می باشند. ابعاد ندول ها 50-5 میلی متر یا بیشتر، گرد و محدود بصورت برجسته دارای مو، سفت و مقداری از پوست اطراف بالاتر می باشد. آنها پرخون و قطرات سرم روی پوست مشاهده می گردد.

ضایعات تمامی ضخامت پوست شامل اپیدرمیس، درمیس و زیر جلد را بصورت ادم درگیر می نماید و همچنین غدد لنفاوی بزرگ شده و دارای ادم می باشند.

ضایعات روی پوزه، داخل منخرین، دهان و حلق توسعه می یابند. ضایعات لبه گرد داشته و از بافت مخاطی سالم جدا شده اند. ضایعات در ناحیه حنجره و نای و تمام دستگاه گوارش گسترش می یابد خصوصا شیردان درجاتی از زخم و نکروز را نشان می دهد.

   ترشحات بینی حاوی موکوس و چرک (موکوسی – چرکی)، ریزش دائم بزاق، سرفه، خرخر کردن که در نتیجه با مشکلات تنفسی همراه است و التهاب مخاط و قرنیه چشم ها معمول است. التهاب و تورم در پاها، بین دو دست و دستگاه تناسلی ایجاد می گردد.

ضایعات پوستی نکروزه خواهند شد که برخی از آنها بر روی پوست و در جایگاه خود باقی مانده و برخی دیگر می افتند و گودی با ضخامت تمام پوست که Sitfast نامیده می شوند ایجاد می گردد که بوسیله میکربهای چرک زا آلوده می شوند. احتمال دارد قسمتهای زیادی از پوست جدا شوند و با ضایعات در پوست، زیر جلد و ماهیچه های پاها با التهاب شدید پوست و عفونت های ثانویه همراه بوده که بشدت تحرک دام را کاهش می دهد. وضعیت بدنی دامها تحت تاثیر منفی قرار می گیرد لذا دامهایی که بهبود می یابند حتی برای مدت بیش از 6 ماه از شرائط بدنی بسیار ضعیفی برخوردارند.

پنومونی معمولا عارض شده که اغلب منجر به تلف شدن دام میشود. سیکل فحلی غیر فعال و سقط جنین در دامهای ماده آبستن معمول است. بعلاوه درد در ناحیه دستگاه تناسلی نرها باعث جلوگیری از سرویس دهی آنها  می شود. گوساله های بدنیا آمده از مادران آلوده ممکن است در هنگام تولد، ضایعات جلدی را نشان دهند. ضایعات ممکن است برای مدت 6-4 هفته باقی بمانند که بعد از 6-2 ماه بهبود می یابند. میزان شیوع بیماری بشدت متفاوت و در محدوده 90-1 درصد می باشد. تلفات بین 40-10 درصد گزارش شده که بین 5-1 درصد بیشتر معمول است.

درمان دامهای آلوده :

درمان موثری برای بیماری لمپی اسکین وجود ندارد.

شیوه های انتقال:

دامهای زنده:

   زمانی که انتقال با تماس اتفاق بیافتد تصور میرود که تنها با میزان پائین شایع شده و در شکل گیری اپیزواسی مکانیزم عمده انتقال محسوب  نمی شود. بطور تجربی بیماری بین دامهایی که دارای آبشخور مشترک بوده و یا بوسیله پشه منتقل می شود.

ترشحات بینی و حنجره، اسپرم و خون در انتقال بیماری LSD دارای  نقش فعال می باشند ولی در تمامی رخدادهای بیماری بنظر می رسد که ویروس بوسیله سیکل ادامه دار ( گاو! بندپایان !  گاو ) تکثیر می یابد.

محصولات دامی :

ویروس از طریق شیر قابل انتقال است.

ابزار، تجهیزات و پرسنل:

   ویروس LSD ممکن است براحتی بوسیله اجسام بیجان مانند ابزار و وسایل منتقل گردد. بیماری از طریق پشه ها با هواپیما یا کشتی قابلیت انتقال دارد. شایان ذکر است که ویروس LSD دارای زمان ماندگاری کوتاه در پشه ها می باشد ولی در خصوص هواپیما ها OIE توصیه می نماید که هواپیماهایی که از کشورهای دارای بیماری وارد می شوند بایستی بر علیه پشه های ناقل سمپاشی شوند.

تاثیرات اجتماعی و اقتصادی:

   میزانهای شیوع و تلفات LSD در مناطق اندمیک مختلف، تفاوت زیادی دارند که احتمال دارد بدلیل گستردگی های متفاوت و جمعیت نسبی  پشه های حامل باشد. آنچه مسلم است در صورت رخداد بیماری در کشورهای عاری از بیماری میزان واگیری بالا مورد انتظار می باشد.

چنانچه  LSDاندمیک شود بدلیل تلفات، کاهش تولیدات در گاوداریهای صنعتی و هزینه درمان و واکسیناسیون خسارات اقتصادی جدی به صنعت دامی وارد می گردد. بهمین دلیل و در طولانی مدت بازارهای دامی دائمی مورد انتظار از بین رفته و اقتصاد روستائی سیر نزولی پیدا می کند و بیکاری در سطح روستاها افزایش خواهد یافت.

بعلاوه کشتار اجباری دامهای عفونی و در معرض خطر بالا بویژه در دامهای با ارزش ژنتیکی حتی در صورت پرداخت غرامت و مشکلات جایگزینی دام  می تواند باعث فشار مالی مضاعف روی دامداران گردد.  

محدودیت های تردد دامی درون مناطق محدود و تحت کنترل نیز می تواند فرصت های موجود در بازارهای دامی و خسارات مالی مرتبط با قسمت های غیر آلوده در منطقه و حمایت صنایع بویژه حمل و نقل دامی را بطور منفی متاثر سازد. بعلاوه تامین شیر و گوشت در منطقه نزدیک به کانون بیماری دستخوش مشکلاتی می شود لذا مصرف کنندگان بایستی از دیگر مناطق نسبت به تامین این اقلام اقدام نمایند.

چنانچه رخداد بیماری در اواخر فصل وجود پشه های حامل اتفاق بیافتد  می توان با توجه به سرد شدن هوا و از بین رفتن جمعیت پشه ها و کشتار دامهای آلوده و معدوم سازی سریع آنها، به ریشه کنی بیماری نائل شد.

حاملین :

    قسمت اعظم انتقال عفونت توسط پشه ها صورت می پذیرد. مشاهدات فیلدی نشان داده که انتشار از مزرعه به مزرعه و ناحیه به ناحیه با برقراری محدودیت کامل ترددهای دامی نیز صورت گرفته است. در سال 1989 رخداد بیماری در فلسطین اشغالی بنظر می رسد متعاقب تردد هوائی پشه های ناقل از کشور مصر به مسافت 300-70 کیلومتر دور تر بوقوع پیوسته است.

روش انتقال مرتبط با حامل ظاهرا بصورت مکانیکی یا بیولوژیکی صورت  می گیرد. قابل توجه است که در بیماری LSD عوامل عفونی عموما در حاملین بقا ندارند و آنها تنها بصورت مکانیکی حامل ویروس می باشند. (حاملین مکانیکی) ولی در برخی بیماریها عوامل بیماریزا ضمن تکثیر و تزاید می توانند زمستان گذرانی نیز نمایند که به حاملین بیولوژیکی معروفند و عود بیماری در فصل آینده را اجازه میدهند.

بسیاری از انواع مختلف پشه های گزنده (مگس های تابانیده) گونه های Culicoides، (حشرات گزنده)، گونه های Glossina مانند پشه تسه تسه، ممکن است در انتشار ویروس LSD نیز نقش داشته باشند.

(Kitening and Mellor 1986).

پشه ها شامل پشه های خانگی و بوته، بطور بسیار عمومی با گاوهای مبتلا مرتبطند. این قبیل گونه ها و دیگر حشرات مانند Blow Fly میتوانند ترشحات عفونی چشمی و بینی و غیره را مکیده و ویروس را به دیگر دامهای حساس منتقل نمایند. جانوران موذی، حیوانات مهاجم و پرندگان وحشی نیز ممکن است بعنوان کاریرهای ویروس عمل نمایند

اسپرم و جنین :

   اطلاعاتی در رابطه با انتقال ویروس LSD از طریق اسپرم و جنین در دسترس نمی باشد. دفع ویروس در اسپرم بمدت بیش از 22 روز در گاوهای نر بیمار با علائم کلینیکی و حداقل 12 روز در گاوهای نر مبتلا با علائم تحت کلینیکی ادامه می یابد. احتیاطا ویروس از طریق ترشحات واژن نیز دفع  می گردد. لذا طبیعت مقاوم بودن بسیار بالای ویروس در محیط احتمال انتقال از طریق دستگاه تناسلی را تقویت می نماید. بدلیل عدم وجود اطلاعات کافی، جامعه بین المللی انتقال جنین، انتقال ویروس LSD با انتقال جنینی را محتمل نمی داند.

فاکتورهای تاثیر گذار در انتقال بیماری:

   فراوانی پشه های ناقل می تواند در میزان انتقال بیماری موثر باشد که همین موضوع روی محدوده متغیر شیوع بین90-1 درصد در موقعیت های متفاوت تاثیر گذار است. لذا کاهش شدید و به یکباره انتقال بیماری  لمپی اسکین بعد از سرد شدن و یخبندان که بطور مستقیم با کاهش جمعیت پشه های حامل مربوط است این فرضیه را تقویت می نماید.

   تردد و جابجائی دامهای آلوده نیز در انتشار بیماری لمپی اسکین از آفریقا بطرف خاورمیانه طی50 سال گذشته نقش بسزائی داشته است. پشه های ناقل در انتقال محلی، جاده ای و حمل و نقل ریلی نیز می توانند در انتشار سریع بیماری در مناطق دور دست و بزرگ نقش موثری ایفا نمایند.

   آنچه مسلم است انتقال LSD از طریق تردد دامهای آلوده از کشورهای اندمیک بیماری مکانیزمی است که بوسیله آن بیماری لمپی اسکین وارد دامداریها و مناطق جدید شده و اشاعه می یابد.

درمان دامهای مبتلا :

دامهای مبتلا و حساس درمان نخواهند شد.  

اقدامات ضد عفونی:

   اجسام بیجان مانند مواد بستر، خوراک دام، چکمه، لباس و وسایل و ابزار و تجهیزات مصرفی بایستی ضد عفونی یا معدوم سازی شوند.

خودروها و افرادی که موسسه را ترک می نمایند بایستی ضد عفونی گردند. اگر امکان ضد عفونی آنها وجود ندارد بایستی از تماس آنها با دامهای حساس برای یک مدت تعیین شده که با فعالیت های کنترلی دیگری در زمان مشخص می شوند جلوگیری بعمل آورد. (استفاده از واکسیناسیون در دامهای حساس). بدیهی است که جهت اعمال مقررات معدوم سازی، موقعیت، تولید و زمان خاص بایستی مد نظر قرار گیرند.

حیوانات وحشی و کنترل حامل:

   معدوم سازی مواد آلوده ( شامل خوراک دام ) و لاشه ها، سریعا مواجهه گونه های وحشی حساس، حیوانات درنده و موذی به ویروس بیماری لمپی اسکین را کاهش می دهد.

اقدامات کنترلی بایستی به نحوی طراحی گردند که جمعیت های دامی در حیات وحش به خارج از محدوده را اجازه ندهد. که در این رابطه  انتخاب هائی از قبیل تله گذاری، طعمه گذاری و تور گذاری توصیه میشود. تیم جستجوگر اپیدمیولوژی که با آنها یک حشره شناس همراه است حاملین را از طریق برنامه پایش شناسائی می نماید و بر این اساس راهبردهای هدفمند جهت کنترل حاملین بمنظور قطع سیکل انتشار بیماری را توصیه خواهند نمود.

   احتمال دارد تعدادی از حاملین نیز وجود داشته که قادر باشند بطور مکانیکی ویروس را منتقل نمایند که در این حالت تنوعی از راهبردهای کنترلی بایستی مد نظر قرار گیرند. مثلا استفاده از حشره کش ها بصورت مه پاش با حجم پائین در هوا و زمین، همچنین درمان گاوها در  شعاع 5 کیلومتری منطقه محدود بوسیله استفاده از حشره کش های سیستمیک مانند آیورمکتین یا پاشیدن روی بدن تا با دور کردن حشرات جمعیت حشرات مورد هدف کاهش یابند. همچنین محیط نگهداری دامها نیز بایستی عاری از پشه باشد. ویروس در حشرات حامل فقط برای چندین روز بقا دارد لذا در صورتی که دامهای منبع عفونت، سریعا معدوم و مدفون شوند انتقال بیماری به جمعیت حساس جدید بوجود نخواهد آمد.

برای بیماری LSD مناطق طبقه بندی در معرض خطر بیماری عبارتند از:

 تمامی دامداریهای همسایه که در آن حیوانات حساس از طریق حصار فلزی و محجر با دامهای آلوده در منطقه آلوده مرتبط هستند لازم است که اقدامات کنترل بیماری در آنها اعمال گردد.

-  تمامی دامداریهایی که دامهای مستعد از منطقه آلوده ظرف مدت 28 روز قبل از ظهور علائم بیماری از منطقه آلوده وارد نموده اند لازم است که اقدامات کنترلی بیماری در آنها اعمال شود.

-  تمامی دامداریهایی که دارای صاحب یا مدیریت ارتباط با دامداری آلوده دارند.

-  تمامی دامداریهایی که تصور می رود بیماری محتملا قادر به انتشار به دامهای حساس از دامداریهای آلوده بوسیله تردد خودروها، تجهیزات یا خوراک دام در خلال 28 روز قبل از ظهور اولین علائم کلینیکی وجود داشته است.

-  تمامی املاکی که بعد از دست کاری یا داشتن تماس نزدیک با دامهای مستعد در یک دامداری آلوده در خلال 28 روز قبل از ظهور اولیه علائم بیماری بوسیله مردم مورد بازدید قرار گرفته اند و تصور می رود که انتقال بعدی بیماری محتمل باشد.

-  دامداریهای در معرض خطر بیماری بایستی قرنطینه و تحت اقدامات کنترلی و ریشه کنی قرار گیرند.

نکات مهم :

1-   تمامی دامداریهای منطقه درون منطقه ممنوعه با دامهای حساس دامداریهای آلوده، در معرض خطر بالا و دیگر املاکی که تصور می رود تماس قابل ملاحظه ای با منطقه عفونی داشته اند همگی در معرض خطر تلقی خواهند شد.

2-   دامهائیکه در خلال 12 ماه بعد از جایگزینی جمعیت در منطقه آلوده تلف می شوند بایستی اتوپسی شده و نمونه های مناسب جهت تست ویروس از آنها تهیه گردد.

3-   در ویزیت های مراقبتی بمنظور بازرسی فیزیکی- میدانی جمعیت دامهای حساس بایستی مورد بازرسی قرار گیرند و تعداد آنها شمارش گردد. در مناطق دارای مراتع وسیع جایی که میزان تماس بین گروههای دامها در یک رمه پائین است تمامی تلاش بایستی به گونه ای باشد که تمامی آنها وجود داشته باشد و سالم باشند.

4-   لازم است که احتمال زمستان گذرانی ویروس در حشرات حامل همراه با تجدید حیات فصلی بیماری در فصلهای بعدی مورد توجه خاص  قرار گیرد.

5-   یک نمونه برداری آماری، کافی است که حداقل یک دام سرم مثبت با 99 درصد اطمینان شناسائی گردد. چنانچه شیوع راکتورهای سرمی مثبت 10 درصد باشد نیاز است که کلیه دامهای حساس در دامداریها یی که در معرض خطر هستند بوسیله تست نوترالیزاسیون سرمی برای ردیابی  آنتی بادی مورد آزمایش قرار گیرند.