اداره کل دامپزشکی استان تهران

به مناسبت فرارسیدن شبهای قدر و به نقل از پایگاه اطلاع رسانی حوزه ویژه نامه شب قدر تقدیم می گردد:

 

حقیقت شب قدر

«قدر» در لغت به معنای اندازه و اندازه گیری است و «تقدیر» نیز به معنای اندازه گیری و تعیین است؛ اما معنای اصطلاحی «قدر»، عبارت است از ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن و به عبارت دیگر، اندازه و محدوده وجودی هر چیزی «قدر» نام دارد.

بنابر دیدگاه حکمت الهی، در نظام آفرینش، هر چیزی اندازه ای خاص دارد و هیچ چیزی بی حساب و کتاب نیست. جهان حساب و کتاب دارد و بر اساس نظم ریاضی تنظیم شده، گذشته، حال و آینده آن با هم ارتباط دارند.

شب قدر، شبی است که همه مقدرات سالانه انسان با ملاحظه، اراده، اختیار و قابلیت های انسان تقدیر می گردد. شب قدر یکی از شب های نیمه دوم ماه رمضان است که طبق روایات ما، یکی از شب های نوزدهم یا بیست و یکم و به احتمال زیادتر، بیست و سوم ماه مبارک رمضان است. دراین شب - که شب نزول قرآن به شمار می آید - امور خیر و شر مردم، ولادت، مرگ، روزی، حج، طاعت، گناه و خلاصه هر حادثه ای که در طول سال متناسب با اراده، دعا و قابلیت انسان واقع می شود، تقدیر می گردد. شب قدر، همیشه و هر سال تکرار می شود. عبادت در آن شب، فضیلت فراوان دارد و بهره برداری از آن در نیکویی سرنوشت یک ساله، بسیار مؤثر است. در این شب، تمام حوادث سال آینده به امام هر زمان ارائه می شود و وی از سرنوشت خود و دیگران با خبر می گردد.

فضیلت شب قدر

شب قدر از شب‌های باعظمت و بااهمیت سال است. دلیل فضیلت این شب بر دیگر شب‌ها، اموری است که در این شب محقق می‌شود که به برخی از این فضیلت‌ها اشاره می‌کنیم:
1.آمرزش گناهان: امام صادق علیه السلام فرموده است: شب قدر آغاز و انجام سال است. امام کاظم علیه السلام فرموده است: هر کس شب قدر غسل کند و تا طلوع سپیده شب زنده داری نماید، از گناهان خود بیرون می رود.
2.قلب رمضان: امام صادق علیه السلام فرمود: «از کتاب خدا استفاده می‌شود که شماره ماه‌های سال نزد خداوند دوازده ماه است و سرآمد ماه‌ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان، لیلة‌القدر است»

3.برتر از هزار ماه: نزول همه فرشتگان و روح در شب قدر بر زمین و سلام دادن به بندگان خدا، نشانه شرافت آن بر هزار ماه است. درباره این شب در قرآن می‌خوانیم: «لیلة القدر خیرٌ من الف شهرٍ» و در دعای چهل و چهارم از صحیفه سجادیه آمده است: «فضل لیلةٌ واحدة من لیالیه، علی لیالی الف شهرٍ و سمّاها لیلة القدر؛ فضیلت یکی از شب‌های ماه رمضان از شب‌های هزار ماه برتر است؛ شبی که خدا آن را شب قدر نام نهاده است»

4.سرور شب‌ها: پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله فرمود: شب قدر، سرور شب‌هاست.

نزول قرآن در شب قدر

آنچه از آیات قرآن به دست می آید، بیانگر نزول قرآن در شبی از شب های ماه مبارک رمضان است:

1.«شهر رمضان الّذی انزل فیه القرءان» (بقره / 185

2.«انّا انزلنه فی لیلةٍ مبرکةٍ» (دخان / 3

3.«انّا انزلنه فی لیلة القدر» (قدر / 1

از آیه اول بدست می آید که قرآن در ماه رمضان نازل شده است. از آیه دوم می توان دریافت که این نزول، دریک شب مبارکی انجام گرفته است. با توجه به این دو آیه، روشن می شود که این شب مبارک، یکی از شب های ماه رمضان است. در آیه سوم، خداوند می فرماید: «ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم.» از ضمیمه این سه آیه، می توان چنین نتیجه گرفت: در ماه رمضان، شب بابرکتی به نام شب قدر، وجود دارد که قرآن در آن شب، نازل شده است. 

 

شب قدر و اهل بیت علیهم السلام

خدای متعال در سورة قدر می فرماید: «تنزّل الْملائکة و الرّوح...». طبق ادبیات عرب، تنزّل، فعل مضارع است و بر استمرار دلالت دارد و این مطلب گویای آن است که در هر شب قدری در هر سال ملائکه نازل می شوند.

حال سؤال این است که از زمان وفات پیامبرصلی الله علیه و آله تا زمان حاضر ـ که شب قدر، موجود و تنزل ملائکه ادامه داشته ـ فرشتگان بر چه کسی نازل شده اند؟! آیا بر بزرگان و علمای شیعه یا اهل سنت و یا بر مردم هر زمان؟! آیا کسی این ادعا را داشته است که ملائکه بر من نازل می شوند؟

ما معتقدیم مهبط ملائکه در زمان حال، با استناد به روایات شیعه و اهل سنت، فرزند بلا فصل امام عسکری علیهماالسلام می باشد که زنده، حاضر و ناظر ما می باشد.

حضرت موسی علیه السلام به خداوند عرض کرد: خداوندا! می خواهم به تو نزدیک شوم، فرمود: قرب من از آن کسی است که شب قدر بیدار شود، گفت: خداوندا! رحمتت را می خواهم، فرمود: رحمتم از آن کسی است که در شب قدر به مسکینان رحمت کند: گفت: خداوندا! جواز گذشتن از صراط را از تو می خواهم فرمود: آن، از آن کسی است که در شب قدر صدقه ای بدهد. گفت خداوندا! از درختان بهشت و از میوه هایش می خواهم، فرمود: آنها از آن کسی است که در شب قدر تسبیحش را انجام دهد گفت: خداوندا! رهایی از جهنم را می خواهم، فرمود: آن، از آن کسی است که در شب قدر استغفار کند: گفت خداوندا خشنودی تو را می خواهم، فرمود: خشنودی من از آن کسی است که در شب قدر دو رکعت نماز بگذارد.

شب قدر در سخن و سیره بزرگان

گاهی هواپیما برای فرود آمدن به طرف فرودگاه می آید ولی به خلبان پیغام می دهند به علت شلوغ بودن و فرود هواپیماهای زیادی در فرودگاه، فعلا فرود آمدن ممکن نیست. شب قدر هم، ملائکه بر قلب ما نازل می شوند لکن جای خالی برای فرود آمدن پیدا نمی کنند (زیرا قلب ما پر از محبت دنیا، خانه، ماشین، پست و مقام، پول و ثروت و حب معروفیت و مشهوریت و. .. است) لذا بر می گردند. قلب خودت را از غیر خدا خالی کن تا نور خدا و ملائکه خدا بر قلب تو نازل شود. شخصی به حضرت امیر مؤمنان علی علیه السلام عرض کرد: شما چگونه به این مقام رسیدید؟ حضرت فرمودند: جلوی در خانه دل نشستم و غیر خدا را راه ندادم.

در کندوی زنبورها همیشه چند زنبور ایستاده اند و اگر اجنبی یا زنبوری که روی گل های بدبو نشسته بخواهد داخل شود، جلوی او را می گیرند و نمی گذارند داخل شود، ما هم باید از این زنبورها یاد بگیریم. شخصی نزد آیت الله العظمی اراکی رحمه الله آمد و تقاضای موعظه کرد، آقا از او پرسیدند: شغلت چیست؟ گفت: نجّار. آقا به او فرمودند: یک در هم برای خود بساز و بگذار جلوی دلت!

ای یکدله و صد دله، دل یک دله کن

مهر دگران را ز دل خود یله کن

نکات اخلاقی از آیت الله مجتبی تهرانی(ره)

ادب بندگی

شنیده ایم که تقدیر یک ساله در چنین شبی رقم می خورد. گفته اند برخی از بندگان خالص خدا در چنین شبی به چه برکات و فضائل و جوائزی نائل شده اند و هر چه بیشتر گفته اند و شنیده ایم و خوانده ایم، این پرسش در نهانخانه ذهن ما بیشتر روییده است که به راستی راز تفاوت دریافت ها در ماه مبارک رمضان و به ویژه در شب قدر و شب عید فطر چیست؟

آیا خداوند به شماری از بندگان خویش نظری خاص و اعطایی مخصوص دارد؟ آیا میزان تلاش افراد و تعداد رکعات نماز و اذکار گفته شده یا میزان انفاق و اطعام و مانند آن و یا... و یا...

آیا این ها است که حد و اندازه دریافت ما را از فیض و لطف و عنایت حق تعالی تعیین می کند؟! بی تردید نمی توان این گونه امور را به کلی بی تأثیر دانست؛ اما آنچه در آموزه های اهل بیت علی به عنوان یک کلید بزرگ و فوق العاده مهم بدان اشاره شده است، چیز دیگری است.

از امیرالمؤمنین علیه السلام چنین نقل شده است:

«علی قدر النّیه تکون من الله العطیه؛ عطیه و بخشش خداوند به اندازه نیت انسان ها است.»

معنای این سخن از این جهت روشن است که آدمیان به تناسب نیت های گوناگون و رنگارنگ خود، به گونه ای متفاوت از هدایا و عطایای حضرت حق بهره می برند. اگر نیت انسان ها را ظرف وجود آن ها بدانیم، در حقیقت، اختلاف نیت ها است که اختلاف ظرف ها و ظرفیت ها را در پی دارد.

اعمال شب قدر

اعمال شبهای قدر بر دو نوع است یکی آنکه در هر سه شب باید کرد و دیگر آنکه مخصوص است به هر شبی امّا اوّل پس ‍آن چند چیز است:

اوّل: غسل است علاّمه مجلسی فرموده که غسل این شبها را مقارن غروب آفتاب کردن بهتر است که نماز شام را با غسل بکند.

دوّم: دو رکعت نماز است در هر رکعت بعد از حمد هفت مرتبه توحید بخواند و بعد از فراغ هفتاد مرتبه اسْتغْفر اللّه واتوب الیْه بگوید در روایت نبوی صلّی اللّه علیه و اله است که از جای خود برنخیزد تا حقّ تعالی او را و پدر و مادرش را بیامرزد. (الخبر

سوّم: قرآن مجید را بگشاید و بگذارد در مقابل خود و بگوید: اللّهمّ انّی اسْئلک بکتابک الْمنْزل وما فیه و فیه اسْمک الاْکْبر و اسْماّؤک الْحسْنی و ما یخاف و یرْجی انْ تجْعلنی منْ عتقاّئک من النّار

چهارم: آنکه مصحف شریف را بگیرد و بر سر بگذارد و بگوید: اللّهمّ بحقّ هذا الْقرْآن و بحقّ منْ ارْسلْته به و بحقّ کلّ مؤْمنٍ مدحْته فیه و بحقّک علیْهمْ فلا احد اعْرف بحقّک منْک پس ده مرتبه بگوید بک یا اللّه و ده مرتبه بمحمّدٍ و ده مرتبه بعلی و ده مرتبه بفاطمة و ده مرتبه بالْحسن و ده مرتبه بالْحسیْن و ده مرتبه بعلیّ بْن الْحسیْن و ده مرتبه بمحمّد بْن علی و ده مرتبه بجعْفر بْن محمّدٍ و ده مرتبه بموسی بْن جعْفرٍ و ده مرتبه بعلیّ بْن موسی و ده مرتبه بمحمّد بْن علی و ده مرتبه بعلیّ بْن محمّدٍ و ده مرتبه بالْحسن بْن علی و ده مرتبه بالْحجّة

 

در ترنم شعر

«شب قدر» در شعر کهن فارسی واژه ی نام آشنایی است؛ شاعران کلاسیک ادب فارسی هم چون مولانا و حافظ در اشعار خود به وفور از اصطلاح «شب قدر» استفاده کرده و این میراث گران بها را برای اسلاف خود به یادگار گذاشته اند.

لسان الغیب از لیالی قدر به عنوان شب های بشارت و زمانی که دروازه آسمان به روی سالک باز می شود یاد می کند و می گوید:

 «دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند/ و اندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند/ چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی/ آن شب قدر که این تازه براتم دادند»

: و در غزلی دیگر از شب قدر به عنوان شبی یاد می کند که سالک به قرب دوست و خلوت وصل می رسد که در این ابیات آمده 

«آن شب قدری که گویند اهل خلوت امشب است/ یا رب این تاثیر دولت در کدامین کوکب است» حافظ معتقد است که سالک در شب قدر به دولت می رسد

همام تبریزی از شب قدر به عنوان شبی که در آن تقدیر بشری نوشته می شود، یاد می کند و توصیه دارد که نباید فرصت این شب را از دست بدهیم:

 «رمضان رفت و ندانم که ز ما بد خشنود/ یا نه اندیشه آن ذوق دل ما بربود/ عمل ما اگر این است که ما می بینیم/ نرود ماه مبارک ز بر ما خشنود/ از شب قدر ندانیم نشانی جز نام/ چشم آلوده ما محرم آن حال نبود»

مولانا نیز اشعاری با مضمون قدریه دارد که ما را به خروج از غفلت و راه یافتن به خلوت انس تذکر می دهد.

مهمان توام اى جان زنهار مخسب امشب /اى جان و دل مهمان زنهار مخسب امشب

 روى تو چو بدر آمد امشب شب قدر آمد/ اى شاه همه خوبان زنهار مخسب امشب

 اى سرو دو صد بستان آرام دل مستان / بردى دل و جان بستان زنهار مخسب امشب

 اى باغ خوش خندان بی تو دو جهان زندان/ آنى تو و صد چندان زنهار مخسب امشب 

تبیان

رشحاتی از قلم

کارنامه پشت کارنامه بالا می آید، امضا می شود و برمی گردد؛ کارنامه سیاه و سفید اعمال یک سال یک عالمه آدم خاکستری، آن پایین، دست هایشان را بالا گرفته اند و چشم هایشان را به آسمان دوخته اند. هر قطره اشکی که می چکد، پایین نمی افتد، بالا می آید و یک کلمه سیاه از کارنامه صاحب آن چشم را پاک می کند.

ساکنان آسمان ایستاده اند به تماشا. خدا می گوید: اشک این جوان ها را که از عشق من می گریند. چه دوست می دارم! فرشته ها از هم سبقت می گیرند تا در زلال اشک های جوان، بال و پر بشوید.

فضا پر از نور است، سرشار از عطر حضور فرشته هایی که نازل می شوند و سلام و برکات الهی را بر زمین می پاشند. آدم ها یک جا جمع شده اند تا دسته جمعی رحمت الهی را طلب کنند و غرق نور و عرفان، سالی آسمانی تر و نورانی تر را آغاز کنند.

در این میان، جوان ها کاسه های خالی تر و تمیزتر و بزرگ تری را سر دست گرفته اند تا با پیمانه جان های تشنه شان، می ناب رحمت و غفران را بچشند و بچشانند.

شب قدر است؛ زیباترین شب آفرینش؛ شبی که سرنوشت زمینیان و آسمانیان به هم گره می خورد و رفت وآمد ملایک، دامن دامن نور و سلام و عشق به زمین می آورد.

باید بروم. باید دیوارهای سکوت و فاصله را بشکنم و بال در بال ملایک، تا آسمان رحمتت پر گشایم.