اداره کل دامپزشکی استان تهران

انواع آسیب هاب ورزشی؛ وقتی ورزش ضرر دارد

آثار و فواید ورزش بر کسی پوشیده نیست اما اینکه انجام فعالیت‌های ثمربخش باید به چه نحوی باشد تا صدماتی را در پی نداشته باشد جای تامل دارد. هم‌اکنون در سطح جامعه کم نیستند سالن‌ها و ورزشگاه‌هایی که در آنها مربی بدون توجه به آناتومی بدن افراد یک نسخه واحد را برای همگان می‌پیچد که این اقدامات نتیجه‌ای جز بروز صدمات، لطمات و در نتیجه دوری از ورزش را در پی دارد. اغلب لطمات و صدمات بر سلامتی افراد به دلیل عدم آمادگی بدنی، گرم نکردن بدن پیش از شروع فعالیت ورزشی، استفاده از تکنیک‌های نادرست و نیز ماهیت خود رشته ورزشی اتفاق می‌افتد.

ارتقای دانش و سطح معلومات مربیان و خود ورزشکاران، داشتن سطح آمادگی بدنی مطلوب و گرم کردن بدن به اندازه کافی و قبل از مبادرت به انجام فعالیت می‌تواند از میزان بروز آسیب‌های ورزشی بکاهد. آسیب‌دیدگی استخوان از رایج‌ترین مشکلات ورزشکاران است. سالانه افراد زیادی دچار صدمات ورزشی می‌شوند که نیمی از آنها با انجام معالجه‌های خانگی یا بدون رسیدگی خاص بهبود یافته و نیم دیگر نیز به رسیدگی پزشکی نیاز پیدا می‌کنند. بر اساس محاسبات آماری از هر هزار نفر26 نفر به آسیب‌های ورزشی دچار می‌شوند و بالاترین میزان این صدمات متوجه کودکان پنج تا 14 سال است. در این آمارها بیشترین تعداد مصدومان را پسران تشکیل می‌دهند که میزان این آسیب‌ها از نظر تعداد نفرات صدمه دیده، در ورزش‌های جمعی که امکان برخورد در آنها زیاد است و از نظر وخامت، در ورزش‌های انفرادی بیشتر است.

انواع آسیب‌های ورزشی

حدود 95 درصد آسیب‌های ورزشی را کوفتگی و ضرب‌دیدگی بافت نرم تشکیل می‌دهد. کبودی رایج‌ترین اثر این ضرب‌دیدگی‌هاست و دلیل بروز آن زخم‌های زیر پوست یا آسیب‌دیدگی مویرگ‌های سطحی و جمع شدن خون در زیر پوست است. یک سوم تمام صدمات ورزشی را اصطلاحا رگ به رگ شدن می‌گویند. این آسیب در واقع پیچیدن یا پارگی قسمتی از رباط است. ضرب دیدگی یا پیچ خوردگی از انواع دیگر آسیب‌های شایع در ورزش است. آسیب‌های استخوانی شکستگی استخوان پنج تا شش درصد کل آسیب‌های ورزشی را تشکیل می‌دهد. آسیب‌های مغزی، دلیل اصلی صدمات منجر به مرگ در حرکات ورزشی است. ضربه مغزی ممکن است حتی با ضربه‌ای مختصر به سر ایجاد شود و به بیهوشی یا از دست دادن تعادل، هماهنگی حرکات، قوه ادراک، شنوایی، حافظه و بینایی منجر شود. باید توجه داشت که صدمات ناشی از ورزش فقط به انجام فعالیت‌های غیراصولی خلاصه نمی‌شود بلکه در برخی باشگاه‌ها مربیان مبادرت به تجویز انواع و اقسام دارو، پودرهای بدن‌سازی و... می‌کنند که این اقدام شاید به ظاهر منجر به درشتی مقطعی اندام‌ها می‌شود اما در واقع بروز مشکلات عدیده‌ای از جمله ریزش موی سر و پر مویی در برخی از نقاط بدن، افت حجم عضله، ناباوری، اثرات مخرب بر سیستم عصبی و... را می‌توان از پیامدهای داروهای بدنسازی برشمرد.

گیتی 55ساله چند وقتی است که به باشگاه بدنسازی می‌رود. او با بیان اینکه با سفارش پزشکان به باشگاه رفته است، می‌گوید: با اینکه پوکی استخوان دارم در ابتدا تمرینات مورد تاکید مربی را اجرا می‌کردم اما بعد از گذشت مدتی دیگر توانایی انجام حتی فعالیت‌های روزمره را نداشتم و این اقدام باعث شد که تا مدت‌ها دیگر به باشگاه‌های بدنسازی نروم اما بعد از گذشت دوره نقاهت به استخر می‌روم و بدون مربی ورزش می‌کنم. بنابر باور همگان آرتروز و بروز مشکلات مفاصل و استخوان فقط برای سالمندان است اما باید توجه داشت که این بیماری نه تنها سن و سال نمی‌شناسد بلکه نحوه فعالیت‌های بدنی و اضافه وزن بر روند آن تاثیر دارد.

توجه اصولی به تمرینات ورزشی

یک سرمربی کیوکوشین درباره کم و کیف ورزش صحیح، می‌گوید: هر شخصی بنابر توانایی خود باید ورزش کند در غیر این صورت ورزش نه تنها سودی ندارد بلکه مشکلات عدیده‌ای را برای فرد به دنبال دارد. مینا مهادی می‌افزاید: قبل از آغاز فعالیت‌های ورزشی با در نظر گرفتن علاقه باید توانایی‌های فرد بررسی شود. برای مثال فردی با قد کوتاه و اضافه وزن برای ورزش بسکتبال مناسب نیست. به گفته او باید ورزش‌مناسب با ویژگی‌ها و توانایی‌های فرد باشد تا منجر به بروز صدمات و آسیب نشود. این مربی ورزشی می‌گوید: باید در این زمینه مربی در پی آموزش‌های مناسب به افراد باشد. مهادی با بیان اینکه یکسری از تمرین‌های ورزشی خطرات جبران‌ناپذیر به زانو می‌زنند، تصریح می‌کند: برای مثال اگر مربی به‌طور کامل به فرد نحوه استفاده از دوچرخه ثابت را توضیح ندهد، همین امر در درازمدت باعث ساییدگی کشکک زانو می‌شود و این نارسایی به هیچ عنوان قابل ترمیم نیست. به گفته او در صورت عدم فعالیت‌های مناسب بدنسازی دستگاه عضلات سرینی و مفاصل آسیب می‌بیند که باعث ایجاد فاصله بین مهره‌های کمر و در دیسک کمر به دنبال دارد. این مربی ورزشی با بیان اینکه تب تناسب اندام در بین اکثر افراد جامعه رواج پیدا کرده است، تاکید می‌کند: آناتومی بدن هر فرد به ورزش یک نوع واکنش نشان نمی‌دهد. برای مثال با گذراندن دو ماه ورزش ممکن است فردی سایز کم کرده، دیگری وزنش کاهش یابد و شاید فرد دیگری حتی یک کیلو هم وزن کم نکند. باید توجه داشت که خیلی از افراد بر این باورند که انجام تمرینات با دستگاه چربی‌‌های بدن را کاهش می‌دهد در صورتی که بعد از کاهش چربی با انجام ورزش‌های قدرتی عضله‌سازی انجام می‌شود تا به این ترتیب بازگشت چربی انجام نشود.

ورزش در کشور ما علمی نیست

یک عضو کمیسیون بهداشت درباره خطرات و مصدومیت‌هایی که حین ورزش بروز می‌کند، می‌گوید: در همه جای دنیا پزشکان ارتوپدی یا پزشکان عمومی با گذراندن دوره پزشکی وزرشی می‌توانند در زمینه ورزش و کاهش صدمات ورزشی در حین ورزش یا بعد از مصدومیت به فعالیت بپردازند اما نه تنها این مهم مغفول مانده است بلکه سالانه صدمات ورزش از آمار فراوانی برخوردار است. سیامک مره‌صدق می‌افزاید: در اغلب کشورهای دنیا، افراد قبل از اینکه کار خود را آغاز کنند تحت یک دوره آموزش کمک‌های اولیه قرار می‌گیرند اما در کشور ما چنین آموزش‌هایی وجود ندارد و همین عدم اطلاع از کم و کیف ورزش باعث بروز آسیب‌های متعدد و صدمات گوناگون بر اثر ورزش بر بدن افراد می‌شود. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته دنیا حتی مربیان درجه سه محلی هم بدون گذراندن چنین دوره‌های آموزشی نمی‌توانند به فعالیت بپردازند. او تاکید می‌کند: علمی شدن ورزش باید از ‌سازوکارهای مطلوب برخوردار باشد و مسئولان امر در زمینه علمی شدن آن باید هر چه سریع‌تر اقدامات مطلوب را انجام دهند. به گفته این عضو کمیسیون بهداشت مجلس در زمینه عملی کردن ورزش باید کمیسیون اجتماعی و وزارت وزرش به عنوان متولیان امر ورزش در کشور هر چه سریع‌تر تمهیداتی در زمینه علمی کردن ورزش بیندیشند تا به این ترتیب از آسیب‌های ناشی از ورزش در جامعه کاسته شود.