اداره کل دامپزشکی استان تهران

امام علی بن ابی‌طالب بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف در سیزده رجب سال سی‌ام عام الفیل یعنی 23 سال پیش از هجرت نبوی دیده به جهان گشود.[۲]

پدر و مادر امام علی علیه السلام

پدر امام علی علیه السلام ابوطالب بن عبدالمطلب است كه با عبدالله بن عبدالمطلب پدر حضرت محمد صلی الله علیه و آله، برادر اعیانی و مادرشان فاطمه بنت عمرو بن عایذ مخزومی بود.[۳] ابوطالب کسی بود که بعد از مرگ عبدالمطلب سرپرستى حضرت محمد صلی الله علیه و آله را بر عهده گرفت و چون آن حضرت به پیامبری رسید از او حمایت نمود.[۴]

مادر آن حضرت، فاطمه بنت اسد بن هاشم بن عبدمناف بود. وی از جمله بانوان گروه نخست بود كه به پیامبر صلی الله علیه و آله ایمان آورد و مسلمان شد و رنج‌های ایام حضور در مكه را به همراه همسر و خانواده‌اش متحمل گردید و در هنگام هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله وی نیز به مدینه هجرت نمود و در همین شهر مقدس بدرود حیات گفت و پیامبر صلی الله علیه و آله با پیراهن خود وی را كفن كرد و اقرار به ولایت فرزندش علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام را به وی تلقین كرد.[۵]

ابوطالب علیه‌السلام و همسرش فاطمه بنت اسد برای پیامبر صلی الله علیه و آله و گسترش دین مبین اسلام تلاش‌های زیادی به عمل آورده و رنج‌ها و سختی‌های فراوانی متحمل گردیدند. از زمانی كه حضرت عبدالمطلب علیه‌السلام وفات یافت، كفالت نواده یتیمش محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله بر عهده عمویش ابوطالب علیه‌السلام افتاد و وی آن حضرت را تا آخر عمرش (به مدت 44 سال) سرپرستی و پشتیبانی نمود و از عقاید و افكارش حمایت كرد.

ابوطالب علیه‌السلام و فاطمه بنت اسد در نگهداری پیامبر صلی الله علیه و آله چنان عمل می‌كردند كه وی را بر فرزندان خود ترجیح می‌دادند و به او بهتر و بیشتر می‌رسیدند. به همین لحاظ پیامبر صلی الله علیه و آله با وجود آن دو مهربان، احساس یتیمی نمی‌كرد و جای پدر و مادر خویش را خالی نمی‌دید. حضرت علی علیه‌السلام و برادران و خواهرانش، نخستین كسانی بودند كه هم از سوی پدر و هم از سوی مادر هاشمی بودند.[۶]

جریان ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه

تولد آن حضرت در شهر مكه معظمه و در داخل خانه خدا (كعبه) واقع گردید. تولد در خانه كعبه، فضیلتی ویژه حضرت علی علیه‌السلام است و خدای متعال تنها وی را به چنین امتیازی كرامت نمود. نه پیش از او و نه پس از او، برای هیچ كسی چنین فضیلتی پدید نیامده است.[۷]

مرحومشیخ عباس قمی، كیفیت ولادت آن حضرت را چنین بیان كرد: آنچه به سندهای بسیار وارد شده، آن است كه روزی عباس بن عبدالمطلب با یزید بن قعنب و با گروهی از بنی هاشم و جماعتی از قبیله بنی العزی در برابر خانه كعبه نشسته بودند، ناگاه فاطمه بنت اسد به مسجد درآمد و به حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام، نه ماه آبستن بود و او را درد زائیدن گرفته بود.

پس در برابر خانه كعبه ایستاد و نظر به جانب آسمان افكند و گفت: پروردگارا! من ایمان آورده‌ام به تو و به هر پیامبر و رسولی كه فرستاده‌ای و به هر كتابی كه نازل گردانیده‌ای و تصدیق كرده‌ام به گفته‌های جدم حضرت ابراهیم خلیل علیه‌السلام كه خانه كعبه بنا كرده او است، پس سئوال می‌كنم از تو به حق این خانه و به حق آن كسی كه این خانه را بنا كرده است و به حق این فرزندی كه در شكم من است و با من سخن می‌گوید و به سخن گفتن خود مونس من گردیده است و یقین دارم كه او یكی از آیات جلال و عظمت تو است كه آسان كنی بر من ولادت او را.

عباس و یزید بن قعنب گفتند كه چون فاطمه از این دعا فارغ شد دیدیم كه دیوار عقب خانه شكافته شد. فاطمه از آن رخنه داخل شد و از دیده‌های ما پنهان گردید، پس شكاف دیوار به اذن خدا به هم پیوست و ما چون خواستیم در خانه را بگشاییم چندان كه سعی كردیم، در گشوده نشد. دانستیم كه این امر از جانب خدا واقع شده و فاطمه سه روز در اندرون كعبه ماند.

اهل مكه در كوچه‌ها و بازارها این قضیه را نقل می‌كردند و زن‌ها این حكایت را یاد می‌كردند و تعجب می‌نمودند. تا روز چهارم رسید، پس همان موضع از دیوار كعبه كه شكافته شده بود دیگر باره شكافته شد، فاطمه بنت اسد بیرون آمد و فرزند خود اسدالله الغالب علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام را در دست خویش داشت و می‌گفت: ای گروه مردم! به درستی كه حق تعالی برگزید مرا از میان خلق خود و فضیلت داد مرا بر زنان برگزیده كه پیش از من بوده‌اند. زیرا كه حق تعالی برگزید آسیه دختر مزاحم را و او عبادت كرد حق تعالی را پنهان در موضعی كه عبادت خدا در آن جا سزاوار نبود، مگر در حال ضرورت یعنی خانه فرعون. و مریم دختر عمران را حق تعالی برگزید و ولادت حضرت عیسی علیه‌السلام را بر او آسان گردانید و در بیابان درخت خشك را جنباند و رطب تازه از برای او از آن درخت فرو ریخت و حق تعالی مرا بر هر دو و زیادتی داد و همچنین بر جمیع زنان عالمیان كه پیش از من گذشته‌اند. زیرا كه من فرزندی آورده‌ام در میان خانه برگزیده او و سه روز در آن خانه محترم ماندم و از میوه‌ها و طعام‌های بهشت تناول كردم و چون خواستم كه بیرون آیم در هنگامی كه فرزند برگزیده من بر روی دست من بود، هاتفی از غیب مرا ندا كرد كه: ای فاطمه! این فرزند بزرگوار را "علی" نام كن، به درستی كه منم خداوند علی أعلی و او را آفریده‌ام از قدرت و عزت و جلال خود و بهره كامل از عدالت خویش به او بخشیدم و نام او را از نام مقدس خود اشتقاق نموده‌ام و او را به آداب خجسته خود تأدیب نموده‌ام و امور خود را به او تفویض كرده‌ام و او را به علوم پنهان خود مطلع كرده‌ام و در خانه محترم من متولد شده است و او اول كسی است كه اذان خواهد گفت بر روی خانه من و بت‌ها را خواهد شكست و آن‌ها را از بالای كعبه به زیر خواهد انداخت و مرا به عظمت و مجد و بزرگواری و یگانگی یاد خواهد كرد و اوست امام و پیشوا بعد از حبیب من و برگزیده از جمیع خلق من محمد صلی الله علیه و آله كه رسول من است و او وصی او خواهد بود. خوشا حال كسی كه او را دوست دارد و یاری كند او را و وای بر حال كسی كه فرمان او نبرد و یاری او نكند و انكار حق او نماید.

ولادت حضرت علی علیه السلام در منابع اهل سنت

علامه فقید معاصر شیخ آقا بزرگ تهرانی می نویسد: «آقا مهدی بن محمدتقی بن ابراهیم نقوی معاصر و متولد در سال 1316 ه از احفاد سید دلدار علی هندی دانشمند و فقیه مشهور شیعه در دیار هند، در کتاب «علی والکعبه» که در 44 صفحه چاپ شده است، از 22 کتاب از کتب علمای عامه نقل می کند که تصریح کرده اند علی علیه السلام در کعبه متولد شده است.

و هم می گوید: علامه میرزا محمدعلی اردوبادی متولد 1312 ه (از علمای بزرگ معاصر در نجف اشرف) کتاب «امیرالمؤمنین و الکعبه» در اثبات ولادت حضرت امیر در بیت الحرام را تالیف نموده که در باب خود کتابی ابتکاری است.[۸]

علامه امینی به تفصیل پیرامون ولادت علی علیه السلام در کعبه بحث نموده و از جمله از حاکم نیشابوری (عالم برجسته اهل سنت)، در کتاب «مستدرک علی الصحیحین» ج3، ص483 نقل می کند که گفته است: «اخبار به تواتر رسیده که فاطمه دختر اسد، امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب کرم الله وجهه را در درون کعبه زائید.[۹]

و از گنجی شافعی در کتاب «کفایه» نقل کرده که از طریق ابن نجار از حاکم نیشابوری روایت نموده که گفته است: «امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب در مکه در خانه خدا، شب جمعه سیزدهم ماه رجب سی سال گذشته از عام الفیل متولد گردید. نه قبل و نه بعد از وی مولودی در بیت الله الحرام جز او متولد نگردید و این کرامتی برای آن حضرت بود به خاطر مقام با عظمت او بود».

به پیروی از وی، احمد بن عبدالرحیم دهلوی مشهور به «شاه ولی الله» پدر عبدالعزیز دهلوی مصنف کتاب «تحفه اثنی عشریه» در کتاب «ازالة الخفاء» نوشته است: «اخبار متواتر است که فاطمه دختر اسد امیرالمؤمنین علی را در درون کعبه زائید. آن حضرت در روز جمعه سیردهم ماه رجب سی سال بعد ار عام الفیل در کعبه متولد گردید و هیچ کس جز او نه قبل و نه بعد از وی در کعبه متولد نگردید».

شهاب الدین سید محمود آلوسی صاحب تفسیر کبیر در کتاب شرح قصیده عینیة عبدالباقی افندی عمری ص 15 در ذیل این بیت قصیده او در مدح مولای متقیان: «انت العلی الذی فوق العلی رفعا، ببطن مکة عندالبیت اذ وضعا» می نویسد: «این که امیر کرم الله وجهه در خانه خدا متولد شده، در دنیا امری مشهور و در کتب فرقین سنی و شیعه ذکر شده است».

تا آنجا که می گوید: «جز او کرم الله وجهه کسی در خانه خدا متولد نشده و چقدر مناسب است که امام ائمه در محلی که قبله مسلمین است متولد گردد. سبحان من یضع الاشیاء فی مواضعها و هو احکم الحاکمین.[۱۰]

جلال الدین محمد دوانی فیلسوف مشهور درگذشته سال 908 هجری که از مفاخر علمای عامه بوده و فقط در اواخر عمر شیعه شده است، در کتاب فارسی «نور الهدایه فی اثبات الولایه» می نویسد: «این که جمهور اهل سنت از میان تمام صحابه پیغمبر فقط به علی علیه السلام «کرم الله وجهه» می گویند (یعنی گرامی باد رخسار او) به دو علت است:

یکی این که در میان صحابه تنها علی علیه السلام بوده است که قبل از بلوغ اسلام آورد و هرگز در مقابل بت نایستاد و کرنش نکرد، و دیگر این که نوشته اند؛ زمانی که فاطمه دختر اسد مادر علی علیه السلام آبستن به حضرت بود، هرگاه محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله را می دید، ناگهان به احترام آن حضرت برمی خواست و ادای احترام می کرد. پیغمبر آینده اسلام روزی گفت: ای مادر! تو آبستنی، من راضی نیستم برای من این طور از جا برخیزی، فاطمه گفت: به خدا قسم هرگاه شما را می بینم، جنینی که در شکم دارم طوری جابجا می شود که مرا ناگزیر می سازد از جا بلند شوم!

کسانی که ناظر بودند با کمال تعجب دیدند ناگهان ضلع بالای حجر الاسود شکست و فاطمه همسر ابوطالب به درون کعبه رفت و شکاف دیوار بهم آمد.[۱۱] موضوع بلافاصله دهن به دهن گشت و به گوش مرد و زن مکه رسید و همه منتظر بودند ببینند سرانجام آن ماجرای شگفت انگیز چه خواهد بود. همسر ابوطالب سه روز در خانه کعبه بسر برد. روز چهارم کسانی که پیرامون کعبه گرد آمده بودند، دیدند دیوار کعبه از همان جا بار دیگر شکاف برداشت و آن بانوی سرفراز در حالی که نوزاد خود را در آغوش داشت از درون خانه خدا بیرون آمد.

همسر ابوطالب خطاب به حاضران گفت: ای مردم! خداوند مرا به خاطر نوزاد پاک سرشتم بر زنان دیگر برتری داد. زیرا هیچ زنی تاکنون اجازه نداشته است که در خانه خدا وضع حمل کند. ولی خداوند خانه اش را در اختیار من گذاشت تا فرزند خود را در آن جایگاه مقدس بزایم، سپس به خانه آمد.

پیغمبر آینده اسلام که از ماجرا اطلاع یافته بود، در خانه ابوطالب بود. نوزاد تا آن لحظه چشم باز نکرده بود. نخستین باری که چشم گشود، لحظه ای بود که پیغمبر ضمن تبریک به زن عمویش نوزاد را از آغوش او گرفت و اولین نگاه نوزاد هم به روی محمد صلی الله علیه و آله بود.

پیغمبر صورت نوزاد را بوسید و نام او را «علی» گذارد و به عمو و زن عمویش مژده داد که نوزاد، آینده ای بس درخشان دارد.

شبهات پیرامون ولادت امام علی علیه السلان در کعبه

برخی با استناد به اینکه در زمان ولادت امام علی علیه السلام مشرکین کعبه را به بتکده تبدیل نموده بودند در صدد انکار فضیلت بودن ولادت آن حضرت در کعبه بر آمده اند. اما این شبهه با توجه به اینکه در قرآن از کعبه به عنوان خانه خدا یاد شده است[۱۲] ونیز با توجه به اینکه تا قبل از نزول آیه تغییر قبله، کعبه با وجود بتها در آن قبله گاه مسلمانان بوده است، وارد نیست.

پانویس

1.خصائص الائمه علیه‌السلام (سید رضی)، ص 39؛ الارشاد (شیخ مفید)، ص 8.

2.اعلام الوری، طبرسی، ج۱، ص۳۰۶

3.منتهی الآمال (شیخ عباس قمی)، ج 1، ص 11.

4.دائرة المعارف قرآن کریم مدخل ابوطالب از "محمد‌باغستانى، سید محمود دشتى، سید علیرضا واسعى"

5.الارشاد، ص 8؛ بحارالانوار (علامه مجلسی)، ج 35، ص 179؛ اهل بیت (نوفیق ابوعلم)، ص 191.

6.خصائص الائمه علیه‌السلام، ص 39.

7.الارشاد، ص 8؛ خصائص الائمه علیه‌السلام، ص 39؛ منتهی الآمال، ج 1، ص 143.

8.الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج2، ص352.

9.وقد تواتر الاخبار ان فاطمة بنت اسد ولدت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب کرم الله وجهه فی جوف الکعبه.

10.الغدیر، ج6، ص22.

11.این نقطه تا این اواخر در دیوار کعبه مشخص بود. بیشتر زائران شیعه هنگام طواف خانه کعبه چون به آن نقطه می رسند که هنوز هم علامتی دارد آن را می بوسند.

12.«و إذ بوّأْنا لإبراهیم مكان البیت أنْ لا تشرك بی‌ شیئاً و طهّر بیتی للطّائفین و القائمین و الرّكّع السّجود» (الحج - 26) ترجمه: و (اى پیامبر! یاد كن از) آنگاه كه براى ابراهیم جاى خانه كعبه را معین (و مبین) ساختیم (و او خانه را تجدید بناء كرد و وحى فرستادیم به او) كه هیچ چیز را (نه در وجود و نه در پرستش) با من شریك مساز، و خانه مرا براى طواف كنندگان و ایستادگان (براى نماز آن عهد) و ركوع كنندگان سجود كنندگان پاك كن.

منابع

علی دوانی، تاریخ اسلام.

دائرة المعارف قرآن کریم مدخل ابوطالب از "محمد‌باغستانى، سید محمود دشتى، سید علیرضا واسعى"

مهدی وزنه، علی (ع) مولود کعبه، سایت راسخون، بازیابی :‌۱۳ مهر ۱۳۹۲

جواد خرمی، راز ولادت علی علیه السلام در درون کعبه، مبلغان، شهریور1383، شماره57 در دسترس در سایت حوزه، بازیابی :‌۱۳ مهر ۱۳۹۲

موسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام.