سازمان دامپزشکی کشور

عامل بیماری چیست؟ عامل این بیماری،ویروس‌های آنفلوانزای تیپ A جنس Orthomyxovirus هستند. این ویروس‌ها بر اساس ترکیب دو پروتئین سطحی خود، هماگلوتینین (H) و نورآمینیداز (N)، به زیرتیپ‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند. خطرناک‌ترین زیرتیپ‌هایی که باعث بروز شکل فوق‌حاد می‌شوند، عمدتاً از نوع H5 و H7 هستند مانند H5N1، H5N8، H7N9.

راه‌های انتقال: ویروس HPAI به شدت مسری است و می‌تواند از راه‌های مختلفی گسترش یابد:

· تماس مستقیم: تماس پرنده سالم با پرنده آلوده (از طریق ترشحات بینی، دهان و مدفوع).

· تماس غیرمستقیم: تماس با تجهیزات، دان، آب، لباس، کفش و وسایل نقلیه آلوده.

· پرندگان وحشی مهاجر: پرندگان آبزی وحشی (مانند اردک‌ها و غازها) مخزن طبیعی ویروس هستند و می‌توانند بدون نشان دادن علائم بیماری، ویروس را در مسیرهای مهاجرت خود پراکنده کنند.

· هوا: در فاصله نزدیک، ویروس می‌تواند از طریق قطرات ریز تنفسی نیز منتقل شود.

علائم بالینی در پرندگان: علائم بیماری بسته به گونه پرنده،سن و حدت ویروس می‌تواند متفاوت باشد، اما در شکل فوق‌حاد، بیماری به سرعت پیشرفت کرده و باعث تلفات بسیار بالا (گاهی تا ۱۰۰٪ گله) در مدت زمان کوتاهی می‌شود. مهم‌ترین علائم شامل:

· تلفات ناگهانی و بالا بدون هیچ علامت قبلی

· بی‌حالی شدید و کاهش تحرک

· کاهش شدید مصرف دان و آب

· تورم و سیاه‌شدن تاج، ریش و ساق پا

· ترشحات شدید از بینی و چشم‌ها

· علائم عصبی مانند تیک‌های سر و گردن، پیچش گردن و عدم تعادل

· کاهش شدید تولید تخم‌مرغ و تولید تخم‌مرغ‌های پوسته‌نرم یا بدشکل

تشخیص و گزارش بیماری: تشخیص قطعی آنفلوانزای پرندگان تنها از طریق آزمایش‌های تخصصی ویروس‌شناسیمانند RT-PCR در آزمایشگاه‌های معتبر امکان‌پذیر است. به دلیل ماهیت قرنطینه‌ای و خطرناک بودن این بیماری، گزارش سریع هر مورد مشکوک به نزدیک‌ترین اداره دامپزشکی کاملاً ضروری و اجباری است. پنهان‌کاری بیماری نه‌تنها باعث گسترش آن به سایر مزارع می‌شود، بلکه می‌تواند عواقب قانونی جدی برای پرورش‌دهنده به همراه داشته باشد.

راه‌های پیشگیری و کنترل: کنترل آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان نیازمند یک رویکرد چندوجهی است:

۱.ایمنی زیستی (Biosecurity): مهم‌ترین و مؤثرترین سلاح در برابر این بیماری است. این اقدامات شامل: کنترل تردد افراد،وسایل نقلیه و تجهیزات ، ضدعفونی دقیق و مستمر سالن‌ها،وسایل و خودروها ،  استفاده از لباس و کفش مخصوص برای پرسنل  ،جلوگیری از تماس طیور با پرندگان وحشی و سایر حیوانات  ، تأمین آب سالم و مطمئن

 ۲.نظارت و پایش: پایش مستمر سلامت گله و بررسی منظم تلفات.

۳.قرنطینه: در صورت بروز بیماری، معدوم سازی بهداشتی پرندگان آلوده ، پاکسازی و ضدعفونی کامل کانون بیماری و قرنطینه منطقه‌ای ضروری است.

 ۴.واکسیناسیون: واکسیناسیون در برخی کشورها و در شرایط خاص به عنوان یک ابزار کمکی در کنار ایمنی زیستی استفاده می‌شود، اما به تنهایی راه‌حل قطعی نیست و ممکن است با پنهان‌کردن علائم بالینی، باعث گسترش خاموش بیماری شود.

نکته پایانی برای پرورش‌دهندگان: هشیاری،اجرای دقیق پروتکل‌های ایمنی زیستی و گزارش فوری موارد مشکوک، کلید حفظ صنعت طیور و جلوگیری از خسارات اقتصادی و بهداشتی ناشی از این بیماری است. به یاد داشته باشید که پیشگیری همیشه بسیار کم‌هزینه‌تر از درمان (یا به طور دقیق‌تر، جبران خسارت) است.